Ταξίδια: Mostar, Bosnia and Herzegovina

Ο φύλακας της γέφυρας 

Το όνομα της πόλης Μόσταρ (Mostar) οφείλεται στην Παλιά Γέφυρα (Στάρι Μοστ) επί του ποταμού Νερέτβα και στους πύργους στις άκρες της, που ονομάζονται "φύλακες της γέφυρας" (μοστάρι). 
Η γέφυρα, που πάντα υπήρξε το κέντρο των δραστηριοτήτων και του ενδιαφέροντος της πόλης, καταστράφηκε κατά τον πόλεμο της Βοσνίας και ξαναχτίστηκε με βάση το αρχικό σχέδιο το 2004. 
Από το 2005 η γέφυρα αποτελεί Μνημείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO. 

Σε μια κοιλάδα περιτριγυρισμένη από ψηλά βουνά και σε στρατηγικό σημείο του ποταμού Νερέτβα που τη διασχίζει, το Μόσταρ, μια πόλη 70.000 περίπου κατοίκων, είναι το οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ερζεγοβίνης.

Υπήρξε σταυροδρόμι και σπουδαίο εμπορικό κέντρο από την Αρχαιότητα. Τον 16ο αιώνα έγινε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ η γέφυρα έγινε σύμβολο ισχύος του σουλτάνου. Αργότερα, το 1878, η Βοσνία προσαρτήθηκε στην Αυστροουγγρική Αυτοκρατορία.  

Μόσταρ, η γέφυρα της οποίας έγινε σύμβολο του γιουγκοσλαβικού εμφυλίου πολέμου τη δεκαετία του '90 (μεταξύ 1992-'95), είναι μια πόλη εθνικά διχοτομημένη, ανάμεσα στην Κροατική δύση και την Βοσνιακή ανατολή. 

Δυο δεκαετίες σχεδόν μετά τον πόλεμο η πόλη διαθέτει τα πάντα εις διπλούν: δυο επιχειρήσεις ηλεκτρισμού, δυο δίκτυα τηλεφώνου, δυο ταχυδρομικές υπηρεσίες, δυο υπηρεσίες αερίου και δυο πανεπιστήμια. Κροάτες και Βόσνιοι μαθητές παρακολουθούν ξεχωριστά μαθήματα, διδάσκονται από διαφορετικά σχολικά βιβλία και συχνά εμπλέκονται σε μεταξύ τους βιαιοπραγίες ακόμη και στους αγώνες ποδοσφαίρου ή μπάσκετ. Την εξουσία μοιράζονται κυρίως τα δυο κόμματα εθνικής βάσης, το Βοσνιακό Κόμμα Δημοκρατικής Δράσης (SDA) και η Κροατική Δημοκρατική Ένωση (HDZ). 

Το Μόσταρ, στο ιστορικό του κέντρο, είναι μια πανέμορφη πόλη. Αφού περάσεις την άχαρη μοντέρνα πόλη με τις παρακμιακές σοβιετικού τύπου πολυκατοικίες με τα σημάδια από θραύσματα βομβών και ριπών πολυβόλων, αφού περάσεις τα ερειπωμένα ή μισογκρεμισμένα ιστορικά κτίρια της πόλης, ξαφνικά βρίσκεσαι σε έναν εντελώς ξεχωριστό τόπο.

 

Ξαφνικά μεταφέρεσαι αιώνες πίσω. Περπατάς στο πλακόστρωτο, ανάμεσα σε ένα πολύχρωμο πλήθος από τουρίστες κάθε εθνικότητας και χαζεύεις σπίτια, μαγαζάκια, κήπους, καφενέδες, καλλιτέχνες, σουβενίρ, όλα ανακατεμένα με τις μυρωδιές από λεβάντες και κεμπάπ στα κάρβουνα. 

Στην αριστερή όχθη του Νερέτβα βρίσκεται η παλιά αγορά Κουγιουντζιλούκ, το πιο παλιό κομμάτι της πόλης, που κρατάει την ίδια αρχιτεκτονική και τα εργαστήρια των χειροτεχνών της οθωμανικής περιόδου. Από τον 16ο αιώνα χρονολογείται αυτή η αγορά, και σήμερα βέβαια αρκετά από τα παλιά εργαστήρια έδωσαν τη θέση τους και σε παραδοσιακά εστιατόρια και καφενεία. 

Η παλιά γέφυρα Στάρι Μοστ... και οι πύργοι Τάρα και Χαλεμπίγια
Σύντομο ιστορικό:

Τον 16ο αιώνα ο σουλτάνος Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Χαϊρουντίν την κατασκευή μιας νέας γέφυρας αντικαθιστώντας την παλιά ξύλινη που υπήρχε. Ο Μιμάρ Χαϊρουντίν ήρθε από την Κωνσταντινούπολη και ήταν μαθητής του διάσημου αρχιτέκτονα Σινάν. Στις 24 Οκτωβρίου 1557 ξεκίνησε η κατασκευή της γέφυρας, η οποία τελείωσε εννέα χρόνια αργότερα. Σύμφωνα με τον θρύλο, ο Χαϊρουντίν ποτέ δεν είδε τη γέφυρα τελειωμένη καθώς το έσκασε λίγο πριν από τα εγκαίνια, αφού ο Σουλτάνος τον είχε απειλήσει ότι θα του πάρει το κεφάλι έτσι και δεν σταθεί η καμάρα. Τετρακόσιοι πενήντα έξι τετράγωνοι λίθοι χρειάστηκαν για την κατασκευή, που ελήφθησαν από ένα κοντινό λατομείο στον Νότο και ονομάζονται «τενελίγια». Οι πετράδες προέρχονταν από κοντινές περιοχές και φημίζονταν για τη μαστοριά τους. Το ύψος της καμάρας από το ποτάμι είναι 20 μέτρα και το μήκος της γέφυρας 29 μέτρα. Επιπλέον, πάνω στη γέφυρα σμιλεύτηκαν δύο κανάλια ώστε να φεύγουν τα νερά της βροχής. Η γέφυρα πήρε πολλά ονόματα, όπως «Η γέφυρα του Σουλτάνου», «Η Νέα», «Η Μεγάλη». 

Δύο φρουριακοί πύργοι χτίστηκαν σε κάθε πλευρά της γέφυρας, και οι δύο με πολύ χοντρούς τοίχους και χωρίς παράθυρα: ο πύργος Χαλεμπίγια δεξιά και ο πύργος Τάρα στην αριστερή πλευρά σε ημικυκλική φόρμα που σήμερα στεγάζει το Μουσείο της Παλιάς Γέφυρας. Ο πύργος Χαλεμπίγια χρησιμοποιήθηκε ως στρατώνας και παρατηρητήριο στις πολεμίστρες και στο υπόγειο είχε φυλακή, ενώ ο πύργος Τάρα που οικοδομήθηκε κατά τον 17ο αιώνα ήταν η αποθήκη πυρομαχικών.

Η γέφυρα καταστράφηκε από βομβαρδισμούς στις 9 Νοεμβρίου του 1993, κατά τον πόλεμο της Βοσνίας/Ερζεγοβίνης. Μετά τον πόλεμο μια ομάδα δημιουργήθηκε για να ξαναχτιστεί η γέφυρα, ενώ ποτέ άλλοτε δεν είχε γίνει αναστήλωση του οθωμανικού μνημείου. Και μια λεπτομέρεια: το χρώμα της καμάρας αλλάζει ανάλογα με το φως και την ώρα της ημέρας. 

Λέγεται ότι στα εγκαίνια της γέφυρας το 1566 έγιναν λαμπροί εορτασμοί που περιελάμβαναν και βουτηχτές που πηδούσαν στα νερά του ποταμού από διάφορα σημεία της γέφυρας. Η παράδοση αυτή συνεχίζεται ως σήμερα και είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά «σπορ» στο μικρό Μόσταρ, κατά τη διάρκεια του καλοκαιρινού φεστιβάλ. 

_________________
Πηγές: 
Κείμενα: Takis Ant με πληροφορίες από http://el.wikipedia.org/wiki, http://www.tovima.gr 
Φωτογραφίες: Takis.Ant