.jpg)
Ξεχώρισα και αναδημοσιεύω ένα άρθρο από το σημερινό "Βήμα":
Κραχ: Τα παθήματα δεν έγιναν μαθήματα - Υπήρχαν προειδοποιητικά σημάδια
του Σταμπόγλη Διονύση
Σαν σήμερα πριν 84 χρόνια, στις 24 Οκτωβρίου 1929, ξέσπασε το Κραχ στις ΗΠΑ συμπαρασύροντας σε βαθειά ύφεση την ευρωπαϊκή οικονομία και σε καταστροφή την ελληνική οικονομία που τελικά οδηγήθηκε σε πτώχευση.
Την 24η Οκτωβρίου 1929 ημέρα Πέμπτη (γνωστή και ως Μαύρη Πέμπτη), οι επιχειρηματίες κυριαρχούμενοι από πανικό, πωλούσαν τις μετοχές τους όσο-όσο, ενώ ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Χέμπερτ Χούβερ δήλωνε ότι «όποιος είναι έξυπνος δεν πουλά αυτές τις ημέρες μετοχές».
Εξίσου «διορατικός» αποδείχθηκε ο ίδιος λίγο καιρό αργότερα όταν επέβαλε μέτρα για να χειραγωγήσει την κρίση. Αντί να λάβει μέτρα ανάπτυξης, όπως έκανε αργότερα ο επόμενος πρόεδρος Φ. Ρούσβελτ, επέβαλε δασμούς, αύξησε τους φόρους (το ανώτατο κλιμάκιο έφθασε το 61% από το 25% που ήταν πριν την κρίση) επέβαλε νέους φόρους, ενώ τα επιτόκια χορηγήσεων παρέμειναν σταθερά ή αυξήθηκαν.
Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής ήταν καταστροφικά. Εκατοντάδες τράπεζες έκλεισαν και εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις «έβαλαν λουκέτο» ενώ η ανεργία έφθασε το 26% (τι να πούμε και εμείς με 30% ανεργία). Η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δέχθηκε τις δυσάρεστες επιπτώσεις της κρίσης ήταν η Γερμανία που αντλούσε δάνεια από τις Η.Π.Α. και η οποία τον Ιανουάριο του 1931, ανακοίνωσε ότι διακόπτει την καταβολή των πολεμικών αποζημιώσεων στους νικητές του Α΄ Παγκοσμίου - μεταξύ των οποίων ήταν και η Ελλάδα. Η δεύτερη ήταν η Βρετανία η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το λεγόμενο «χρυσό κανόνα» με τον οποίο ήταν συνδεδεμένη η λίρα. Η κρίση επηρέασε αρνητικά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστρία κ.λπ.
Θα περίμενε κανείς η Ελλάδα θα εγκατέλειπε τότε τον «χρυσό κανόνα», αλλά η τότε κυβέρνηση το αρνήθηκε, με αποτέλεσμα το Χρηματιστήριο Αθηνών να γνωρίσει μέρες πανικού και να κλείσει για ένα διάστημα.
Γιατί όμως θα πρέπει να θυμόμαστε το Κραχ; Κατά τη γνώμη μας για δυο λόγους.
Πρώτον διότι στην οικονομία αποδεικνύονται καταστροφικές - αργά ή γρήγορα - οι πρακτικές της απληστίας και της κερδοσκοπίας και δεύτερον διότι οι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις δεν επέρχονται ξαφνικά.
Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια τα οποία κάθε φορά τα αγνοούν οι ιθύνοντες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του Κραχ του 1929 τα προειδοποιητικά σημάδια άρχισαν να διαφαίνονται ήδη από το 1926 όταν «έσκασε η φούσκα» ακινήτων στη Φλώριδα. Η κερδοσκοπία στην αγορά εκτάσεων και την ανέγερση οικοδομών διπλασίαζε τις τιμές τους σε λίγες εβδομάδες Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι αγοραζόντουσαν πανάκριβα οικόπεδα με την ένδειξη «παραθαλάσσια» ενώ απείχαν από τις ακτές 10-15 μίλια. Η φούσκα κατέρρευσε και άγγιξε και το Μανχάταν ενώ η διάθεση μεταλλευμάτων και πρώτων υλών είχε «μπουκώσει». Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1929 το Χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης γνώρισε χρυσές ημέρες, αδικαιολόγητα. Σε 3 μήνες η αύξηση των τιμών των μετοχών ξεπέρασε την αύξηση ολόκληρου του προηγούμενου έτους. Η κατάσταση ήταν αφύσικη και κάποιοι επιχειρηματίες άρχισαν στις αρχές Φθινοπώρου να διαθέτουν τις μετοχές τους γεγονός που ερμηνεύθηκε ότι οι τίτλοι κάλυπταν πλέον τα ανώτατα όρια τους και ότι δεν υπήρχαν προσδοκίες για περαιτέρω αύξηση τους.
Η αρχή του τέλους επήλθε στις 21 Οκτωβρίου 1929, ημέρα Δευτέρα. Η αγορά άνοιξε άσχημα με μεγάλη κίνηση που συνεχίστηκε και την Τρίτη 22 Οκτωβρίου για να χειροτερέψει την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου και να καταρρεύσει την «Μαύρη Πέμπτη» που οι τιμές έπεσαν χωρίς κανένα περιορισμό.
Εχουν εξηγηθεί κατά κόρον, επί δεκαετίες, οι λόγοι της καταστροφής. Οι πιο πειστικοί αναφέρουν ότι το Κραχ επήλθε λόγω της διάχυτης κερδοσκοπίας και της απληστίας, της υπερπροσφοράς, της κακής κατανομής του εισοδήματος, της ανορθολογικής οργάνωσης των τραπεζικών εταιριών και τη διοχέτευση πιστώσεων περισσότερο σε κερδοσκοπικές ενέργειες παρά σε παραγωγικές.
Στην Ελλάδα, οι συνέπειες ήταν καταστροφικές. Η τότε κυβέρνηση Βενιζέλου ζητούσε δάνεια αλλά κανείς δεν ήταν πρόθυμος να τα δώσει. Στις 16 Απριλίου 1932 ανακοινώθηκε η αδυναμία καταβολής χρεών, στις 28 του ιδίου μηνός οι πρέσβεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας επέδωσαν διαβήματα διαμαρτυρίας στην ελληνική κυβέρνηση για τη μη καταβολή των χρεών και την επόμενη ημέρα λαμβάνονται μέτρα, κυρίως περικοπές στις αμοιβές δημοσίων υπαλλήλων.
Στις 25 Μαίου παραιτείται η κυβέρνηση Βενιζέλου ο οποίος επανερχόμενος στην Πρωθυπουργία για τελευταία φορά, επέβαλε νέα μέτρα για να ικανοποιηθούν οι πιστωτές. Μεταξύ των μέτρων ήταν οι νέες περικοπές, η απαγόρευση ελεύθερης μετατροπής της δραχμής σε χρυσό ή συνάλλαγμα, η αναστολή τόκων όλων των δανείων, η αύξηση εισαγωγικών τελών και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος σε σχέση με τα ξένα νομίσματα κατά 60%. Τα μέτρα επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από τους πιστωτές αλλά οι Ελληνες δεν ωφελήθηκαν. Αλλωστε, παρά τα μέτρα η Ελλάδα περιέπεσε και πάλι στο «φαύλο κύκλο» της ασθμαίνουσας οικονομίας και της κακής διαβίωσης των πολιτών. Ο δρόμος είχε ανοίξει για τη δικτατορία του Μεταξά.
Σαν σήμερα πριν 84 χρόνια, στις 24 Οκτωβρίου 1929, ξέσπασε το Κραχ στις ΗΠΑ συμπαρασύροντας σε βαθειά ύφεση την ευρωπαϊκή οικονομία και σε καταστροφή την ελληνική οικονομία που τελικά οδηγήθηκε σε πτώχευση.
Την 24η Οκτωβρίου 1929 ημέρα Πέμπτη (γνωστή και ως Μαύρη Πέμπτη), οι επιχειρηματίες κυριαρχούμενοι από πανικό, πωλούσαν τις μετοχές τους όσο-όσο, ενώ ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Χέμπερτ Χούβερ δήλωνε ότι «όποιος είναι έξυπνος δεν πουλά αυτές τις ημέρες μετοχές».
Εξίσου «διορατικός» αποδείχθηκε ο ίδιος λίγο καιρό αργότερα όταν επέβαλε μέτρα για να χειραγωγήσει την κρίση. Αντί να λάβει μέτρα ανάπτυξης, όπως έκανε αργότερα ο επόμενος πρόεδρος Φ. Ρούσβελτ, επέβαλε δασμούς, αύξησε τους φόρους (το ανώτατο κλιμάκιο έφθασε το 61% από το 25% που ήταν πριν την κρίση) επέβαλε νέους φόρους, ενώ τα επιτόκια χορηγήσεων παρέμειναν σταθερά ή αυξήθηκαν.
Τα αποτελέσματα της πολιτικής αυτής ήταν καταστροφικά. Εκατοντάδες τράπεζες έκλεισαν και εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις «έβαλαν λουκέτο» ενώ η ανεργία έφθασε το 26% (τι να πούμε και εμείς με 30% ανεργία). Η πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που δέχθηκε τις δυσάρεστες επιπτώσεις της κρίσης ήταν η Γερμανία που αντλούσε δάνεια από τις Η.Π.Α. και η οποία τον Ιανουάριο του 1931, ανακοίνωσε ότι διακόπτει την καταβολή των πολεμικών αποζημιώσεων στους νικητές του Α΄ Παγκοσμίου - μεταξύ των οποίων ήταν και η Ελλάδα. Η δεύτερη ήταν η Βρετανία η οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το λεγόμενο «χρυσό κανόνα» με τον οποίο ήταν συνδεδεμένη η λίρα. Η κρίση επηρέασε αρνητικά και άλλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Γαλλία, η Ολλανδία, η Αυστρία κ.λπ.
Θα περίμενε κανείς η Ελλάδα θα εγκατέλειπε τότε τον «χρυσό κανόνα», αλλά η τότε κυβέρνηση το αρνήθηκε, με αποτέλεσμα το Χρηματιστήριο Αθηνών να γνωρίσει μέρες πανικού και να κλείσει για ένα διάστημα.
Γιατί όμως θα πρέπει να θυμόμαστε το Κραχ; Κατά τη γνώμη μας για δυο λόγους.
Πρώτον διότι στην οικονομία αποδεικνύονται καταστροφικές - αργά ή γρήγορα - οι πρακτικές της απληστίας και της κερδοσκοπίας και δεύτερον διότι οι παγκόσμιες οικονομικές κρίσεις δεν επέρχονται ξαφνικά.
Υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια τα οποία κάθε φορά τα αγνοούν οι ιθύνοντες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση του Κραχ του 1929 τα προειδοποιητικά σημάδια άρχισαν να διαφαίνονται ήδη από το 1926 όταν «έσκασε η φούσκα» ακινήτων στη Φλώριδα. Η κερδοσκοπία στην αγορά εκτάσεων και την ανέγερση οικοδομών διπλασίαζε τις τιμές τους σε λίγες εβδομάδες Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι αγοραζόντουσαν πανάκριβα οικόπεδα με την ένδειξη «παραθαλάσσια» ενώ απείχαν από τις ακτές 10-15 μίλια. Η φούσκα κατέρρευσε και άγγιξε και το Μανχάταν ενώ η διάθεση μεταλλευμάτων και πρώτων υλών είχε «μπουκώσει». Ωστόσο, το καλοκαίρι του 1929 το Χρηματιστήριο της Ν. Υόρκης γνώρισε χρυσές ημέρες, αδικαιολόγητα. Σε 3 μήνες η αύξηση των τιμών των μετοχών ξεπέρασε την αύξηση ολόκληρου του προηγούμενου έτους. Η κατάσταση ήταν αφύσικη και κάποιοι επιχειρηματίες άρχισαν στις αρχές Φθινοπώρου να διαθέτουν τις μετοχές τους γεγονός που ερμηνεύθηκε ότι οι τίτλοι κάλυπταν πλέον τα ανώτατα όρια τους και ότι δεν υπήρχαν προσδοκίες για περαιτέρω αύξηση τους.
Η αρχή του τέλους επήλθε στις 21 Οκτωβρίου 1929, ημέρα Δευτέρα. Η αγορά άνοιξε άσχημα με μεγάλη κίνηση που συνεχίστηκε και την Τρίτη 22 Οκτωβρίου για να χειροτερέψει την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου και να καταρρεύσει την «Μαύρη Πέμπτη» που οι τιμές έπεσαν χωρίς κανένα περιορισμό.
Εχουν εξηγηθεί κατά κόρον, επί δεκαετίες, οι λόγοι της καταστροφής. Οι πιο πειστικοί αναφέρουν ότι το Κραχ επήλθε λόγω της διάχυτης κερδοσκοπίας και της απληστίας, της υπερπροσφοράς, της κακής κατανομής του εισοδήματος, της ανορθολογικής οργάνωσης των τραπεζικών εταιριών και τη διοχέτευση πιστώσεων περισσότερο σε κερδοσκοπικές ενέργειες παρά σε παραγωγικές.
Στην Ελλάδα, οι συνέπειες ήταν καταστροφικές. Η τότε κυβέρνηση Βενιζέλου ζητούσε δάνεια αλλά κανείς δεν ήταν πρόθυμος να τα δώσει. Στις 16 Απριλίου 1932 ανακοινώθηκε η αδυναμία καταβολής χρεών, στις 28 του ιδίου μηνός οι πρέσβεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ιταλίας επέδωσαν διαβήματα διαμαρτυρίας στην ελληνική κυβέρνηση για τη μη καταβολή των χρεών και την επόμενη ημέρα λαμβάνονται μέτρα, κυρίως περικοπές στις αμοιβές δημοσίων υπαλλήλων.
Στις 25 Μαίου παραιτείται η κυβέρνηση Βενιζέλου ο οποίος επανερχόμενος στην Πρωθυπουργία για τελευταία φορά, επέβαλε νέα μέτρα για να ικανοποιηθούν οι πιστωτές. Μεταξύ των μέτρων ήταν οι νέες περικοπές, η απαγόρευση ελεύθερης μετατροπής της δραχμής σε χρυσό ή συνάλλαγμα, η αναστολή τόκων όλων των δανείων, η αύξηση εισαγωγικών τελών και η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος σε σχέση με τα ξένα νομίσματα κατά 60%. Τα μέτρα επιβλήθηκαν στην Ελλάδα από τους πιστωτές αλλά οι Ελληνες δεν ωφελήθηκαν. Αλλωστε, παρά τα μέτρα η Ελλάδα περιέπεσε και πάλι στο «φαύλο κύκλο» της ασθμαίνουσας οικονομίας και της κακής διαβίωσης των πολιτών. Ο δρόμος είχε ανοίξει για τη δικτατορία του Μεταξά.
______________
Πηγή: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=536279
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου