(upd2) Μια άλλη άποψη, μέρα που είναι, για την επανάσταση του 21. Μια συμβολή στην προσπάθεια απομυθοποίησης και επικράτησης της δύσκολης αλήθειας από τον Νίκο Δήμου, που δημοσιεύεται σήμερα στο protagon.gr, στη συνέχεια.
Προσθέτουμε και την καθιερωμένη άποψη, όπως περίπου διδάσκεται στα σχολεία, όπως τη διατυπώνει ο Απόστολος Διαμαντής σε άρθρο του, την ίδια ημέρα, επίσης στο protagon.gr.
Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Το ζητούμενα όμως πάντα παραμένει και δεν μπορεί να είναι άλλο από την αλήθεια.
Προσθέτουμε και την καθιερωμένη άποψη, όπως περίπου διδάσκεται στα σχολεία, όπως τη διατυπώνει ο Απόστολος Διαμαντής σε άρθρο του, την ίδια ημέρα, επίσης στο protagon.gr.
Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Το ζητούμενα όμως πάντα παραμένει και δεν μπορεί να είναι άλλο από την αλήθεια.
Πότε θα διδαχθούν τα παιδιά την αλήθεια για το 21;
του Νίκου ΔήμουΔεν ξέρω αν θα γίνει ποτέ αυτό – σίγουρα όχι σύντομα. Σήμερα πάντως ένα βιβλίο που θα έγραφε τα αληθινά συμβάντα του 21 θα καιγότανε στην πυρά και ένας καθηγητής που θα το δίδασκε, θα έχανε τη δουλειά του.
Ας πούμε μερικές ιστορικά εξακριβωμένες αλήθειες:
Η επανάσταση ξεκίνησε όχι από τους ηρωικούς αρματολούς και κλέφτες (αντίθετα αυτοί και μέσα στον Αγώνα πολεμούσαν σαν μισθοφόροι για αμοιβή και λάφυρα) αλλά από φιλήσυχους αστούς εμπόρους που ζούσαν έξω από την Ελλάδα. Το κίνημα άρχισε από αστούς αλλά το αγκάλιασε ο λαός. Όμως, όπως γράφει ο Σκαρίμπας: «Το Πατριαρχείο το αφόρισε. Οι Πρόκριτοι και οι Ιεράρχες το χλεύασαν. Ο Καποδίστριας του γύρισε τις πλάτες. Ο Κοραής μας το μυκτήρισε». Η αρχή ήταν πολύ δύσκολη και το τέλος ολέθριο.
Η Εκκλησία όχι μόνο δεν πρωτοστάτησε στον Αγώνα αλλά τον πολέμησε με κάθε τρόπο. Αφόρισε τον Ρήγα Φεραίο, εναντιώθηκε στις «σατανικές» απόψεις για ελευθερία, ισότητα και δημοκρατία που έρχονταν από την Δύση και τελικά αφόρισε και την ίδια την επανάσταση. Φυσικά κανείς δεν ήταν στην Αγία Λαύρα στις 25 Μαρτίου και ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όχι μόνο δεν σήκωσε το λάβαρο (που φτιάχτηκε μετά από 50 χρόνια) αλλά έβριζε τον επαναστάτη Παπαφλέσσα ως «εξωλέστατον».
Η επανάσταση του 21 απέτυχε ολοκληρωτικά. Μετά την εισβολή του Ιμπραήμ δεν είχε μείνει ούτε μία επαναστατική εστία. Ελευθερωθήκαμε μόνο χάρη στην απόφαση των Μεγάλων Δυνάμεων – και την δράση τους στην ναυμαχία του Ναβαρίνου. (Ήταν η πρώτη – και η καλύτερη –«ανθρωπιστική επέμβαση» της ιστορίας).
Η επανάσταση απέτυχε επειδή οι Έλληνες πολεμούσαν περισσότερο μεταξύ τους, παρά με τους Τούρκους. Ο – ήδη τόσο απών – Κωστής Παπαγιώργης, την είχε χαρακτηρίσει:«πανεθνικό εμφύλιο, ο οποίος κατ’ ευφημισμόν βαπτίσθηκε επανάσταση από τους ιδεολόγους ιστορικούς».
Στην Επανάσταση έγιναν πράξεις θηριωδίας εκ μέρους των Ελλήνων. Στην κατάληψη της Τριπολιτσάς σφάχτηκαν πάνω από 30.000 άμαχοι – ανάμεσά τους πολλοί Εβραίοι που ήταν αμέτοχοι στον αγώνα. Λόγος: το πλιάτσικο. Λέει ο Κολοκοτρώνης στα Απομνημονεύματα: «το ασκέρι όπου ήταν μέσα, το ελληνικό, έκοβε κι σκότωνε από Παρασκευή ως Κυριακή, γυναίκες παιδιά και άντρες, 32000, μία ώρα ολόγυρα της Τριπολιτσάς». (Αντίθετα οι Τουρκαλβανοί υπερασπιστές της πόλης έφυγαν αλώβητοι μετά από συμφωνία. Που σημαίνει ότι ο Κολοκοτρώνης είχε τον έλεγχο του στρατού του και άρα επέτρεψε τη εθνοκάθαρση).
Και όσοι δεν συμπαθούν τους Αλβανούς θα έπρεπε να ξέρουνπως μερικοί από τους πιο γενναίους οπλαρχηγούς και καπεταναίους μας ήταν Αρβανίτες που δεν μιλούσαν καν τα ελληνικά. Κι όταν ο Μαυροκορδάτος έβγαλε λόγο στα πληρώματα του Ελληνικού στόλου χρειάστηκε μεταφραστή γιατί δεν κατάλαβαν λέξη (το γράφει ο Παπαρρηγόπουλος).
Θα έχουμε ωριμάσει ως έθνος, όταν τα σχολικά μας βιβλία συμπεριλάβουν αυτές (και άλλες) δύσκολες αλήθειες. Όταν θα πάψουν να αποσιωπούν ή να μυθολογούν. Έτσι θα πραγματώσουμε το Σολωμικό ρήμα, που ταυτίζει το αληθές με το εθνικό.
Πηγή: protagon.gr 25.03.2014
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.ellada&id=32728
Η ορφανή επανάσταση
του Απόστολου Διαμαντή*
Είναι να απορεί κανείς με την εμμονή μερίδας ελλήνων αρθρογράφων να αναπαράγουν αστήρικτες και μάλλον φανατισμένες ιδέες για το πώς έγινε η επανάσταση του 1821 και ποιος είναι ο χαρακτήρας της. Το γεγονός βέβαια δεν βολεύει πολιτικά, διότι ανήκει σ’ εκείνα τα σπουδαία συμβάντα του 19ου αιώνα, που θεμελίωσαν τα σύγχρονα εθνικά κράτη και έβαλαν τέλος στις υπερεθνικές μοναρχίες της Ευρώπης.
Η ελληνική επανάσταση μάλιστα, που οδήγησε στην παλιγγενεσία ενός ιστορικού έθνους, προκάλεσε μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στη ρομαντική Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ των αρχών του 19ου αιώνα. Είναι έκτοτε ένα παγκόσμιο γεγονός, που το ύμνησαν όλοι οι σπουδαίοι λόγιοι του δυτικού κόσμου, από τον Γκαίτε και τον Ουγκώ, μέχρι τον Ντελακρουά και τον Μπάϋρον. Γιατί; Διότι η Ελλάδα έγινε το κορυφαίο σύμβολο της νίκης εναντίον του δεσποτισμού.
Οπότε, μέσα στο τρέχον κλίμα του ραγιαδισμού, η επανάσταση του 1821 είναι μάλλον ορφανή. Και έτσι μπορεί κανείς να διαβάζει εκνευρισμένα κείμενα, σαν αυτό του Νίκου Δήμου, τα οποία μάλιστα είναι τόσο ακραία, που πραγματικά προκαλούν απορία: είναι δυνατόν κάποιος να ισχυρίζεται ότι το '21 δεν το έκαναν οι οπλαρχηγοί αλλά οι έμποροι; Τι είδους ιστορία είναι αυτή; Καινούργια;
Ποιοι μπήκαν στην Τριπολιτσά; Ο Ανδρέας Συγγρός; Ή ο Σίνας από τη Βιέννη; Ο Κολοκοτρώνης δεν μπήκε; Ποιος απελευθέρωσε την Καλαμάτα; Δεν ήταν ο Πετρόμπεης με τους μανιάτες; Ποιος ήρθε; Ο Σταύρος Νιάρχος; Είμαστε με τα καλά μας; Ποιος ιστορικός έχει γράψει τέτοια πράγματα;
Αλλά δεν ήταν φυσικά μόνοι τους οι οπλαρχηγοί. Ήταν φυσικά και οι πρόκριτοι και οι επίσκοποι. Ποιοι έκαναν τη σύσκεψη της Βοστίτσας, όπου αποφασίστηκε η εξέγερση; Οι λόγιοι του Διαφωτισμού; Ο Κοραής την έκανε; Η ο ανώνυμος της Νομαρχίας; Ήταν τα μέλη της Φιλικής, ο Παπαφλέσσας, οι πρόκριτοι και 7 μητροπολίτες του Μωριά, που ήταν και αυτοί μέλη της Φιλικής. Είναι δυνατόν να εξεγέρθηκαν οι μωραϊτες και οι στερεοελλαδίτες, χωρίς τους παπάδες τους; Τι ήταν, μέλη του ΚΚΕ; Τον 18ο αιώνα, όλες οι κοινότητες των ελλήνων ήταν κοινότητες ελληνοορθόδοξες. Επικεφαλής των κοινοτήτων τους ήταν πάντα ο ιερέας, δεν ήταν ο Καμίνης.
Επομένως, ο ρόλος της εκκλησίας στο '21 ήταν καθοριστικός. Ο αφορισμός του Πατριάρχη είναι άλλης τάξεως ζήτημα, διότι ο Γρηγόριος ήταν Οθωμανός αξιωματούχος. Προφανώς εξαναγκάστηκε, απειλούμενος με τη σφαγή των ελλήνων της Πόλης. Αυτό εξάλλου λέει και ο ίδιος ο Υψηλάντης. Του οποίου η προκήρυξη προς τους υπόδουλους ξεκινούσε με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
Είναι μάλλον άχαρο να επανέρχεται κανείς σε τόσο κομβικά και γνωστά γεγονότα. Αλλά δυστυχώς οι σύγχρονοι Έλληνες φαίνεται πως ντρέπονται για το παρελθόν τους και θέλουν να το ξεχάσουν, αφού πρώτα το φέρουν στα μέτρα τους.
Όσοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα γεγονότα, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στις πασίγνωστες πηγές, στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών και στις γνωστές μελέτες του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των σύγχρονων ιστορικών, του Σφυρόερα, του Σβορώνου, του Δεσποτόπουλου, του Σάμουελ Χάου, του Φίνλεϋ και συνοπτικά στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, της Εκδοτικής Αθηνών.
Το χρονικό
26-29 Ιανουαρίου: Σύσκεψη Φιλικών, Προεστών και Μητροπολιτών στη Βοστίτσα. Εξετάζεται η πρόταση του Παπαφλέσσα για επανάσταση στο Μωριά. Αποφασίζεται ως ημέρα εξέγερσης η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού και εναλλακτικά η 21η Μαϊου, εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Σύσκεψη των οπλαρχηγών και των Φιλικών της Στερεάς στη Λευκάδα, πιθανόν στις 30 Ιανουαρίου, όπου αποφασίζεται με ενθουσιασμό η εξέγερση και ανακοινώνεται από τους Φιλικούς η απόφαση για εξέγερση την 25η Μαρτίου. «Γονυπετείς και δακρύοντες όλοι παρακάλεσαν τον Δημιουργόν να σώση την ανεγειρομένη Ελλάδα», αναφέρει ο Ιωάννης Ζαμπέλιος.
24 Φεβρουαρίου: Ο Υψηλάντης κηρύσσει την επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με την περίφημη προκήρυξή του που αρχίζει με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
13 Μαρτίου: Σύναξη οπλαρχηγών και κληρικών στη Μονή της Αγίας Λαύρας υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.
17 Μαρτίου: Δοξολογία στην Αγία Λαύρα και ορκωμοσία των αγωνιστών, υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, όπου αποφασίζεται η εξέγερση.
20 Μαρτίου: Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ διατάζει τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε να αποκηρύξει την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, ως όρο για να δοθεί γενική αμνηστία στους χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη και να ανακληθεί η εντολή γενικής σφαγής.
22- 23 Μαρτίου: Δοξολογία στον ναό των Αγίων Αποστόλων στην Καλαμάτα, όπου ευλογούνται από 24 ιερείς τα όπλα των Μαυρομιχάλη, Παπαφλέσσα και Νικηταρά. Απελευθέρωση της Καλαμάτας. Αφορισμός του Υψηλάντη και των επαναστατών από τον Πατριάρχη. Ο Υψηλάντης είχε ήδη γράψει προς τον Κολοκοτρώνη: «Εσείς όμως να τα θεωρείται ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βία και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του πατριάρχου».
24 Μαρτίου: Έκρηξη της επανάστασης στη Φωκίδα (Σάλωνα). Σύσκεψη υπό τον Πανουργιά στη Μονή του Προφήτη Ηλία των προκρίτων Γιαγτζή, Κοντορήγα και Κεχαγιά και συνεννόηση με τους Δυοβουνιώτη και Αθανάσιο Διάκο. Στις 27 οι επαναστάτες ξεκινούν για τα Σάλωνα, τα οποία απελευθερώνουν στις 10 Απριλίου.
25 Μαρτίου: Οι μητροπολίτες Παλαιών Πατρών Γερμανός και Κερκίνης Προκόπιος στήνουν στην πλατεία Αγίου Γεωργίου των Πατρών ξύλινο σταυρό, πάνω στον οποίο οι οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, Ζαϊμης, Λόντος και Ρούφος, ορκίζονται «Ελευθερίαν ή Θάνατον». Απελευθέρωση της Πάτρας.
*Ο Απόστολος Διαμαντής είναι Πανεπιστημιακός και Συγγραφέας.
Πηγή: protagon.gr 25.03.2014
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=32784
Η ορφανή επανάσταση
του Απόστολου Διαμαντή*
Είναι να απορεί κανείς με την εμμονή μερίδας ελλήνων αρθρογράφων να αναπαράγουν αστήρικτες και μάλλον φανατισμένες ιδέες για το πώς έγινε η επανάσταση του 1821 και ποιος είναι ο χαρακτήρας της. Το γεγονός βέβαια δεν βολεύει πολιτικά, διότι ανήκει σ’ εκείνα τα σπουδαία συμβάντα του 19ου αιώνα, που θεμελίωσαν τα σύγχρονα εθνικά κράτη και έβαλαν τέλος στις υπερεθνικές μοναρχίες της Ευρώπης.
Η ελληνική επανάσταση μάλιστα, που οδήγησε στην παλιγγενεσία ενός ιστορικού έθνους, προκάλεσε μεγάλο κύμα φιλελληνισμού στη ρομαντική Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ των αρχών του 19ου αιώνα. Είναι έκτοτε ένα παγκόσμιο γεγονός, που το ύμνησαν όλοι οι σπουδαίοι λόγιοι του δυτικού κόσμου, από τον Γκαίτε και τον Ουγκώ, μέχρι τον Ντελακρουά και τον Μπάϋρον. Γιατί; Διότι η Ελλάδα έγινε το κορυφαίο σύμβολο της νίκης εναντίον του δεσποτισμού.
Οπότε, μέσα στο τρέχον κλίμα του ραγιαδισμού, η επανάσταση του 1821 είναι μάλλον ορφανή. Και έτσι μπορεί κανείς να διαβάζει εκνευρισμένα κείμενα, σαν αυτό του Νίκου Δήμου, τα οποία μάλιστα είναι τόσο ακραία, που πραγματικά προκαλούν απορία: είναι δυνατόν κάποιος να ισχυρίζεται ότι το '21 δεν το έκαναν οι οπλαρχηγοί αλλά οι έμποροι; Τι είδους ιστορία είναι αυτή; Καινούργια;
Ποιοι μπήκαν στην Τριπολιτσά; Ο Ανδρέας Συγγρός; Ή ο Σίνας από τη Βιέννη; Ο Κολοκοτρώνης δεν μπήκε; Ποιος απελευθέρωσε την Καλαμάτα; Δεν ήταν ο Πετρόμπεης με τους μανιάτες; Ποιος ήρθε; Ο Σταύρος Νιάρχος; Είμαστε με τα καλά μας; Ποιος ιστορικός έχει γράψει τέτοια πράγματα;
Αλλά δεν ήταν φυσικά μόνοι τους οι οπλαρχηγοί. Ήταν φυσικά και οι πρόκριτοι και οι επίσκοποι. Ποιοι έκαναν τη σύσκεψη της Βοστίτσας, όπου αποφασίστηκε η εξέγερση; Οι λόγιοι του Διαφωτισμού; Ο Κοραής την έκανε; Η ο ανώνυμος της Νομαρχίας; Ήταν τα μέλη της Φιλικής, ο Παπαφλέσσας, οι πρόκριτοι και 7 μητροπολίτες του Μωριά, που ήταν και αυτοί μέλη της Φιλικής. Είναι δυνατόν να εξεγέρθηκαν οι μωραϊτες και οι στερεοελλαδίτες, χωρίς τους παπάδες τους; Τι ήταν, μέλη του ΚΚΕ; Τον 18ο αιώνα, όλες οι κοινότητες των ελλήνων ήταν κοινότητες ελληνοορθόδοξες. Επικεφαλής των κοινοτήτων τους ήταν πάντα ο ιερέας, δεν ήταν ο Καμίνης.
Επομένως, ο ρόλος της εκκλησίας στο '21 ήταν καθοριστικός. Ο αφορισμός του Πατριάρχη είναι άλλης τάξεως ζήτημα, διότι ο Γρηγόριος ήταν Οθωμανός αξιωματούχος. Προφανώς εξαναγκάστηκε, απειλούμενος με τη σφαγή των ελλήνων της Πόλης. Αυτό εξάλλου λέει και ο ίδιος ο Υψηλάντης. Του οποίου η προκήρυξη προς τους υπόδουλους ξεκινούσε με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
Είναι μάλλον άχαρο να επανέρχεται κανείς σε τόσο κομβικά και γνωστά γεγονότα. Αλλά δυστυχώς οι σύγχρονοι Έλληνες φαίνεται πως ντρέπονται για το παρελθόν τους και θέλουν να το ξεχάσουν, αφού πρώτα το φέρουν στα μέτρα τους.
Όσοι ενδιαφέρονται να μελετήσουν τα γεγονότα, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στις πασίγνωστες πηγές, στα απομνημονεύματα των πρωταγωνιστών και στις γνωστές μελέτες του Σπυρίδωνος Τρικούπη, των σύγχρονων ιστορικών, του Σφυρόερα, του Σβορώνου, του Δεσποτόπουλου, του Σάμουελ Χάου, του Φίνλεϋ και συνοπτικά στην Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, της Εκδοτικής Αθηνών.
Το χρονικό
26-29 Ιανουαρίου: Σύσκεψη Φιλικών, Προεστών και Μητροπολιτών στη Βοστίτσα. Εξετάζεται η πρόταση του Παπαφλέσσα για επανάσταση στο Μωριά. Αποφασίζεται ως ημέρα εξέγερσης η 25η Μαρτίου, εορτή του Ευαγγελισμού και εναλλακτικά η 21η Μαϊου, εορτή των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Σύσκεψη των οπλαρχηγών και των Φιλικών της Στερεάς στη Λευκάδα, πιθανόν στις 30 Ιανουαρίου, όπου αποφασίζεται με ενθουσιασμό η εξέγερση και ανακοινώνεται από τους Φιλικούς η απόφαση για εξέγερση την 25η Μαρτίου. «Γονυπετείς και δακρύοντες όλοι παρακάλεσαν τον Δημιουργόν να σώση την ανεγειρομένη Ελλάδα», αναφέρει ο Ιωάννης Ζαμπέλιος.
24 Φεβρουαρίου: Ο Υψηλάντης κηρύσσει την επανάσταση των Ελλήνων εναντίον των Οθωμανών, με την περίφημη προκήρυξή του που αρχίζει με την φράση «Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος».
13 Μαρτίου: Σύναξη οπλαρχηγών και κληρικών στη Μονή της Αγίας Λαύρας υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό.
17 Μαρτίου: Δοξολογία στην Αγία Λαύρα και ορκωμοσία των αγωνιστών, υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, όπου αποφασίζεται η εξέγερση.
20 Μαρτίου: Ο Σουλτάνος Μαχμούτ Β’ διατάζει τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε να αποκηρύξει την επανάσταση στη Μολδοβλαχία, ως όρο για να δοθεί γενική αμνηστία στους χριστιανούς στην Κωνσταντινούπολη και να ανακληθεί η εντολή γενικής σφαγής.
22- 23 Μαρτίου: Δοξολογία στον ναό των Αγίων Αποστόλων στην Καλαμάτα, όπου ευλογούνται από 24 ιερείς τα όπλα των Μαυρομιχάλη, Παπαφλέσσα και Νικηταρά. Απελευθέρωση της Καλαμάτας. Αφορισμός του Υψηλάντη και των επαναστατών από τον Πατριάρχη. Ο Υψηλάντης είχε ήδη γράψει προς τον Κολοκοτρώνη: «Εσείς όμως να τα θεωρείται ταύτα ως άκυρα, καθότι γίνονται με βία και δυναστείαν και άνευ θελήσεως του πατριάρχου».
24 Μαρτίου: Έκρηξη της επανάστασης στη Φωκίδα (Σάλωνα). Σύσκεψη υπό τον Πανουργιά στη Μονή του Προφήτη Ηλία των προκρίτων Γιαγτζή, Κοντορήγα και Κεχαγιά και συνεννόηση με τους Δυοβουνιώτη και Αθανάσιο Διάκο. Στις 27 οι επαναστάτες ξεκινούν για τα Σάλωνα, τα οποία απελευθερώνουν στις 10 Απριλίου.
25 Μαρτίου: Οι μητροπολίτες Παλαιών Πατρών Γερμανός και Κερκίνης Προκόπιος στήνουν στην πλατεία Αγίου Γεωργίου των Πατρών ξύλινο σταυρό, πάνω στον οποίο οι οπλαρχηγοί και πρόκριτοι, Ζαϊμης, Λόντος και Ρούφος, ορκίζονται «Ελευθερίαν ή Θάνατον». Απελευθέρωση της Πάτρας.
*Ο Απόστολος Διαμαντής είναι Πανεπιστημιακός και Συγγραφέας.
Πηγή: protagon.gr 25.03.2014
http://www.protagon.gr/?i=protagon.el.article&id=32784
Μια ενδιαφέρουσα άποψη, πάλι στο Protagon.gr (στις 27.3.2014), διατυπώνει ο γνωστός γελοιογράφος Ανδρέας Πετρουλάκης, με τίτλο "Διαφωνώ με τον Νίκο Δήμου". Αναφέρω στη συνέχεια ένα απόσπασμα από το άρθρο του, που αφορά τη διδασκαλία της ιστορίας στα μικρά παιδιά:
ΑπάντησηΔιαγραφή..."Δεν πιστεύω ότι η ιστορία πρέπει να διδάσκεται αποστειρωμένη και χωρίς ψυχή στα μικρά παιδιά. Νομίζω ότι στις τρυφερές ηλικίες η Παιδαγωγική δίνει πρωτεύουσα σημασία και σε άλλες αξίες πέραν της ακριβούς εξιστόρησης των γεγονότων. Στα τρυφερά χρόνια τα παιδιά διαπλάθουν συνείδηση συνύπαρξης και ένταξης σε ομάδες. Η ψυχρή τοποθέτηση των ιστορικών γεγονότων στον παγκόσμιο χάρτη και η διδασκαλία της σχετικής ασημαντότητας αυτής της μικρής γωνιάς της γης, περισσότερο τονίζουν το αίσθημα μοναξιάς και μειονεξίας και λιγότερο συμβάλλουν στην οικοδόμηση συλλογικής συνείδησης και συμμετοχής σε μία σπουδαία υπόθεση αιώνων, αυτό που ονομάζουμε εθνική συνείδηση.
Δεν είναι κακό να παίζουμε και λίγο έδρα όταν προσπαθούμε να εμπνεύσουμε στα παιδιά την αντίληψη του ανήκειν. Πρώτα για τα ίδια, οι ψυχολόγοι θα σας πουν ότι το έχουν ανάγκη. Μετά για την κοινωνία μας. Χάνουμε λίγο σε ιστορική ακρίβεια κερδίζουμε σε δημιουργία αυριανών πολιτών με αίσθημα αλληλεγγύης, κοινωνικότητας, ομαδικότητας, συμμετοχής σε μια πατρίδα που είχαν μάθει να αγαπούν στα παιδικά τους χρόνια, γιατί τη στολίσαμε με ορισμένα άκακα παραμύθια. Όλοι οι λαοί έχουν μύθους, θρύλους, παραποιημένες παραδόσεις, υπερτονισμένους ήρωες, μεγεθυμένα έπη. Όλοι έχουν τον δικό τους Πρωτοσίλαο, Διγενή Ακρίτα, παπά του Κρυφού Σχολειού"...