Αιγαίον: Η γέννηση ενός αρχιπελάγους

Μία μεγάλη έκθεση για το Αιγαίο, την πιο όμορφη θάλασσα, τη δημιουργία των νησιών και των γεωλογικών θησαυρών της από τα βάθη του γεωιστορικού χρόνου ως το σήμερα. Στο Ίδρυμα Ευγενίδου, από τις 3 Σεπτεμβρίου έως τις 23 Οκτωβρίου 2014. 

Μέσα από σημαντικά εκθέματα, πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αναπαραστάσεις και οπτικοακουστικές διαδραστικές παρουσιάσεις, εμφανίζονται οι διεργασίες και τα αποτελέσματα των χερσαίων και θαλάσσιων δυνάμεων που διαμόρφωσαν τόσο το ιστορικό αρχιπέλαγος, στο πέρασμα εκατομμυρίων χρόνων, όσο και την εξέλιξη της ζωής στην περιοχή.

Η έκθεση, σύμφωνα με την ιστοσελίδα www.aegeon.org.gr, πέρα από την επιστημονική της επάρκεια και τον εκπαιδευτικό της χαρακτήρα, σκοπό έχει να αποκομίζει ο επισκέπτης της τη δύναμη των τοπίων και της ομορφιάς του Αιγαίου πελάγους μέσα από σύγχρονους τρόπους παρουσίασης, όπου τα εκθέματα, οι εικόνες και οι οπτικοακουστικές παρουσιάσεις συνθέτουν ένα δυνατό επικοινωνιακά και εικαστικά σύνολο, ικανό να θέλξει και να εντυπωσιάσει το ευρύ κοινό.

H έκθεση «ΑΙΓΑΙΟΝ: Η Γέννηση ενός Αρχιπελάγους» διοργανώνεται από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου σε συνεργασία με το Μουσείο Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και το Ιδρυμα Ευγενίδου, ενώ την παραγωγή και επιμέλεια έχει αναλάβει η Τetragon. 

Ένα μεγάλο απόσπασμα, από σχετικό ρεπορτάζ της Χριστίνας Σανούδου στην "Καθημερινή" της Κυριακής, στη συνέχεια:

Πολύ πριν το Αιγαίο Πέλαγος αποτελέσει αντικείμενο διεκδικήσεων και διπλωματικών διενέξεων, η πολυτάραχη ιστορία του περιλάμβανε ηφαιστειακές εκρήξεις, σεισμούς, καταποντισμούς, ορογενέσεις, ακραίες καιρικές μεταβολές και πολλά ακόμα δραματικά γεγονότα. Από την ερχόμενη Τετάρτη, οι επισκέπτες του Ιδρύματος Ευγενίδου θα έχουν την ευκαιρία να ανακαλύψουν πώς διαμορφώθηκαν, μέσω γεωλογικών διεργασιών διάρκειας 20 και πλέον εκατομμυρίων ετών, τα χαρακτηριστικά νησιωτικά τοπία που έμελλε να αποτελέσουν λίκνο πολιτισμών αλλά και πεδία βίαιων συγκρούσεων.

Συνηθισμένοι καθώς είμαστε να υπολογίζουμε τον χρόνο σε εποχές, αιώνες ή, στην καλύτερη περίπτωση, χιλιετίες -όταν, για παράδειγμα, αναφερόμαστε σε αρχαιολογικές ανακαλύψεις και γεγονότα της Ιστορίας-, είναι ευκολότερο να φανταζόμαστε τα τοπία της Γης ως κάτι σχετικά σταθερό, ένα σκηνικό πάνω στο οποίο ανθρώπινοι πολιτισμοί ανθούν και παρακμάζουν, αφήνοντας το «στίγμα» τους, αλλά χωρίς τη δύναμη να προκαλέσουν πραγματικά ριζικές αλλαγές. Ποτάμια και έλη αποξηραίνονται, ισθμοί διανοίγονται, υπεραιωνόβια δάση εξαφανίζονται, βουνά σκάβονται από λατομεία, όμως οι οροσειρές, τα νησιά και οι θάλασσες παραμένουν στη θέση τους, συντηρώντας μια αίσθηση ιστορικής συνέχειας της ανθρωπότητας στο πέρασμα του χρόνου. Η έκθεση «Αιγαίον» μας προκαλεί να απαλλαγούμε αυτή την ψευδαίσθηση μονιμότητας και να προσπαθήσουμε να αντιληφθούμε ότι τα πάντα γύρω μας έχουν μια αρχή και, αναπόφευκτα, ένα τέλος, αφού οι γεωλογικές διεργασίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Απολιθώματα φυτών και ζώων, ευρήματα πρόσφατων υποθαλάσσιων ερευνών, ίχνη της παρουσίας των προγόνων του σύγχρονου ανθρώπου, εντυπωσιακά βίντεο και πανοραμικές φωτογραφίες νησιωτικών συμπλεγμάτων αφηγούνται την ιστορία της Αιγηίδος, της απέραντης χερσαίας έκτασης η οποία αναδύθηκε μέσα από τον μεγάλο ωκεανό της Τηθύος και κάλυπτε την περιοχή από το Ιόνιο έως τη Μικρά Ασία. Kατά μια έννοια, η σημερινή Μεσόγειος είναι κατάλοιπο του ωκεανού της Τηθύος – αν και για μερικές δεκάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ολόκληρη η λεκάνη της Μεσογείου είχε μετατραπεί σε μια άνυδρη έρημο, που τελικά γέμισε με νερό από τον Ατλαντικό. Σταδιακά, ως αποτέλεσμα των μετατοπίσεων και συγκρούσεων των τεκτονικών πλακών, η ενιαία ξηρά της Αιγηίδος κατακερματίστηκε και ένα μεγάλο μέρος της βυθίστηκε ξανά στη θάλασσα. Ετσι γεννήθηκαν τα αιγαιοπελαγίτικα νησιά, αλλά και τα γεωλογικά μνημεία της περιοχής, όπως το Απολιθωμένο Δάσος της Λέσβου, που δημιουργήθηκε πριν από περίπου 18 εκατ. χρόνια και διατηρήθηκε καλυμμένο κάτω από ένα στρώμα ηφαιστειακών υλικών. Αν και η έκθεση εστιάζει κατά κύριο λόγο στις εξελίξεις των τελευταίων 20 εκατ. ετών, ορισμένα από τα γεγονότα που περιγράφονται συνέβησαν έως και πριν από 150 εκατ. χρόνια.

Ενας απολιθωμένος κορμός ύψους 14 μέτρων από το υποτροπικό δάσος με προγονικές μορφές σεκόιας, που πριν από 18 εκατομμύρια χρόνια κάλυπτε την περιοχή της σημερινής Λέσβου, είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό από τα αντικείμενα της έκθεσης. Ωστόσο, μεταξύ των εκθεμάτων, που από αυτή την εβδομάδα φιλοξενούνται στους χώρους του Ιδρύματος Ευγενίδου, περιλαμβάνονται εξίσου μοναδικά εκθέματα, όπως τα απολιθώματα οστράκων από τον ωκεανό της Τηθύος ή τα δύο κομμάτια ηφαιστειακής στάχτης με απολιθωμένα φύλλα δέντρων.

H πρώτη από τις τρεις ενότητες, με τίτλο «Μνήμες Γαίας - από την Τηθύ στο Αιγαίο», ανατρέχει στο πολύ μακρινό παρελθόν για να εξιστορήσει πώς «μέσα από τον ωκεανό δημιουργήθηκε η χερσαία ζώνη του Αιγαίου και πώς φτάσαμε στο σημερινό αρχιπέλαγος», εξηγεί ο διευθυντής του Μουσείου Απολιθωμένου Δάσους και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου κ. Ζούρος.

Η δεύτερη τιτλοφορείται «Στα νησιά του Ηφαίστου και του Ποσειδώνα» και εστιάζει στη δράση των ηφαιστείων, τα οποία έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία του αρχιπελάγους. Ανάμεσά τους, τα ενεργά ηφαίστεια της Σαντορίνης, της Νισύρου, των Μεθάνων και του Σουσακίου, που ανήκουν στο ηφαιστειακό τόξο του Νοτίου Αιγαίου. Ορισμένα από τα πιο ποικιλόμορφα -και δημοφιλή- νησιά του ελληνικού αρχιπελάγους, όπως η Μήλος, η Λήμνος, η Θήρα, η Κίμωλος και η Σαμοθράκη, οφείλουν την ύπαρξή τους στην ηφαιστειακή δραστηριότητα.

«Γαία: Από τον μύθο στην επιστήμη» είναι ο τίτλος της τρίτης ενότητας, που περιστρέφεται γύρω από τα οικοσυστήματα του Αιγαίου. Η εξέλιξη της βιοποικιλότητας της περιοχής τα τελευταία 150 χρόνια αναδεικνύεται μέσα από την αντιπαράθεση αναπαραστάσεων προγονικών μορφών δέντρων και ζώων -ανάμεσά τους, μία κοντόλαιμη καμηλοπάρδαλη από τη σημερινή Χίο, ένας ελέφαντας νάνος από την Τήλο και ένα κρανίο αντιλόπης από την περιοχή της Σάμου- με τους σύγχρονους «απογόνους» τους.

Οι κινήσεις των τεκτονικών πλακών όχι μόνο διαμόρφωσαν το ανάγλυφο που αντικρίζουμε σήμερα, αλλά διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο και στην ανάπτυξη των ανθρώπινων πολιτισμών, προσφέροντας άφθονες ποσότητες ορυκτών πρώτων υλών, από τον οψιδιανό της Μήλου έως τον χαλκό της Κύθνου και της Σερίφου. Επιπλέον, για πολλές χιλιάδες χρόνια τα -ανεξήγητα- φυσικά φαινόμενα και οι καταστροφές αποτελούσαν έναυσμα για τη δημιουργία μύθων, έργων τέχνης και μεταφυσικών θεωριών, αφού η ανθρώπινη φαντασία σπεύδει να καλύψει τα κενά που αφήνει η ανεπάρκεια της γνώσης.

Η έκθεση απευθύνεται σε μικρούς και μεγάλους, δεδομένου ότι το κοινό μπορεί να επιλέξει μεταξύ μιας πιο «επιφανειακής» περιήγησης, με έμφαση στα απτά εκθέματα και το πλούσιο οπτικοακουστικό υλικό, ή να αποκτήσει βαθύτερες γνώσεις σχετικά με τη γεωλογική ιστορία του Αιγαίου, αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο στην ανάγνωση των εύληπτων συνοδευτικών κειμένων και παρακολουθώντας το 15λεπτο ενημερωτικό βίντεο. Σύμφωνα, πάντως, με τον κ. Ζούρο, οι επισκέπτες θα χρειαστούν περίπου μία ώρα για να περιεργαστούν το σύνολο των εκθεμάτων, που παρουσιάζονται στο ισόγειο και τον πρώτο όροφο του Ιδρύματος Ευγενίδου.

Οι διαδικασίες, για την πραγματοποίηση της πρώτης έκθεσης για τη γέννηση του Αιγαίου που έχει διοργανωθεί ποτέ, ξεκίνησαν πριν από περίπου δύο χρόνια, αναφέρει ο κ. Ζούρος. Το αρχικό, πιο φιλόδοξο σχέδιο αφορούσε ένα αφιέρωμα στη δημιουργία ολόκληρης της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατόν εξαιτίας των τελευταίων κοινωνικοπολιτικών συνθηκών.

Πηγή: www.kathimerini.gr 31.08.2014

περισσότερα στο:

http://www.kathimerini.gr/781413/article/politismos/eikastika/h-gennhsh-enos-arxipelagoys

Φωτογραφίες από το: www.aegeon.org.gr.

Πληροφορίες για την έκθεση:

Διάρκεια έκθεσης: από τις 3 Σεπτεμβρίου έως τις 23 Οκτωβρίου 2014. 

Η είσοδος για το γενικό κοινό θα είναι ελεύθερη με σειρά προτεραιότητας. 

Ωρες λειτουργίας: Τετάρτη έως Παρασκευή 5 με 8 μ.μ., Σάββατο και Κυριακή 10 π.μ. με 8 μ.μ. Τα πρωινά από Δευτέρα έως Παρασκευή θα γίνονται δεκτές σχολικές ομάδες των δύο τελευταίων τάξεων του Δημοτικού και όλων των τάξεων του Γυμνασίου και του Λυκείου, με ελεύθερη είσοδο κατόπιν συνεννόησης. 

Περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση, στην ιστοσελίδα www.aegeon.org.gr.

Ίδρυμα Ευγενίδου:

Λ. Συγγρού 387 - 175 64 Παλ. Φάληρο (Είσοδος Πεντέλης 11)
Τηλέφωνο: 210 9469600, Fax: 210 9417372
Τηλέφωνο κρατήσεων για Σχολικές Ομάδες: 210 9469631-2
(ώρες επικοινωνίας: Δευτέρα - Παρασκευή 09:00 έως 14:00)
Email: pr@eugenfound.edu.gr