Ο οικονομολόγος Jeremy Rifkin αρέσκεται σε μεγάλες θέσεις και τώρα ανακοινώνει την πτώση του καπιταλισμού και την έναρξη μιας κοινωνικής κοινότητας. Αυτό ακούγεται σαν μια ελαφρόμυαλη ουτοπία. Είναι όμως;
Όμιλοι εταιρειών μόνο ως βοήθεια εκκίνησης
Στη χρονολόγηση του Rifkin δεν είναι μόνο κλασσικές επιχειρήσεις του διαδικτύου όπως τα Ebay, Amazon και Facebook, αλλά και οι περίφημες επιχειρήσεις της οικονομίας διαμοιρασμού απλώς παίκτες μίας μεταβατικής φάσης, μίας "υβριδικής οικονομίας", στην οποία συνυπάρχουν καπιταλισμός και κοινωνικά κοινά το ένα δίπλα στο άλλο. Στη νέα οικονομική τάξη των πραγμάτων θα τις χρειαζόμαστε τόσο λίγο όσο και τις δισκογραφικές επιχειρήσεις, εμπορικά κέντρα, ενεργειακούς ομίλους και όλους τους άλλους μεσάζοντες του αναλογικού καπιταλισμού.
Λιγάκι ακόμη μπορούν να κερδίσουν [παρασιτικά] στη δημιουργία ενός "Σούπερ-Ίντερνετ", το οποίο θα ενσωματώνει τους τομείς της επικοινωνίας, ενέργειας και εφοδιασμού. Όμως όταν μισολειτουργήσει από μόνο του, πιστεύει ο Rifkin, θα ξεκινήσει το πλήθος να αναλαμβάνει και την καθοδήγηση και έλεγχο αυτής της παγκόσμιας μηχανής.
Το γεγονός πως η δύναμη των διαδικτυακών μονοπωλίων είναι ακριβώς η παρεμπόδιση της γενικής πρόσβασης στα δεδομένα, κατά μία έννοια λοιπόν στην πρώτη ύλη της νέας οικονομίας - ότι δε μπορεί λοιπόν και η κουτσή Μαρία να κατασκευάσει μία νέα μηχανή αναζήτησης ή ένα κοινωνικό δίκτυο, δεν είναι για εκείνον ένα αντεπιχείρημα, αντιθέτως: Όπως οι εργάτες στα εργοστάσια στην βιομηχανική επανάσταση, θα ενωθούν και θα παλέψουν για τα δικαιώματά τους μόλις καταλάβουν τη δύναμή τους.
Ο Rifkin μπορεί να διηγείται ασταμάτητα για αυτόν τον ιδανικό νέο κόσμο, στον οποίο καθένας μπορεί να συνδεθεί στο παγκόσμιο νευρικό σύστημα για να το τροφοδοτήσει με κάποια ιδέα, η οποία στη συνέχεια βγαίνει ως τρισδιάστατη εκτύπωση στην άλλη άκρη.
Φυσικά ακούγονται όλα αυτά σαν ένα νέο τεύχος του "Whole Earth Catalogue" (1) και όταν ο Rifkin ξεφεύγει στο υπερβατικό, όταν ανακοινώνει τη "μετάβαση στην ευαισθητοποίηση προς την βιόσφαιρα με μια επέκταση της εμπάθειάς μας προς όλη την ανθρωπότητα ως δικής μας οικογένειας και προς τα υπόλοιπα ζωντανά πλάσματα ως εξελικτική μέγα-οικογένεια", έρχεται η στιγμή που γουρλώνουν τα μάτια ακόμη και οι αρχηγοί των κρατών και οι υπουργοί που αρέσκονται στις συμβουλές του.
Οικονομία της συνεργασίας
Είναι όμως το σημείο στο οποίο γίνεται ενδιαφέρον. Όσο λάθος, ελαφρόμυαλη και φλύαρη κι αν βρίσκει κανείς τον ψηφιακό ρομαντισμό του Rifkin, τόσο λίγο έχει να κάνει με τα συνθήματα που απέμειναν από την ιδεολογία του Silicon Valley, την οποία αναγνωρίζει κανείς πρωτίστως από το μεγαλεπίβολο σχέδιο να αποκρύπτει τα πολιτικά και οικονομικά αποτελέσματα των παιγνίων της.
Αντί για μεγάλα κοινωνικά σχέδια διατυπώνει κλισέ και πιστεύει πως μπορεί να σώσει τον κόσμο, προγραμματίζοντας εφαρμογές για καθημερινά προβλήματα.
Ίσως να μην είναι πάντα σωστές οι ερμηνείες που προσφέρει ο Rifkin, είναι όμως οι σωστές κατηγορίες. Αυτό ισχύει και για τη σημαντικότερη πτυχή των σκέψεών του, την πολιτιστική ανθρωπολογία του. Το πιο ενδιαφέρον κεφάλαιο είναι εκείνο, στο οποίο ασχολείται - έστω και μόνο περιγραμματικά - με το ερώτημα της ελευθερίας.
Ότι οι επικρατούσες ιδέες για την ιδιωτική ζωή είναι μόνο επιθυμητές προσαρμογές σε έναν κόσμο της ιδιωτικής ιδιοκτησίας, "όπου όλα μειώνονται στη διχοτόμηση 'δικό μου' και 'δικό σου' " - ότι πρόκειται λοιπόν για κατακτήσεις και όχι για ένα ανθρώπινο δικαίωμα, αυτό πρέπει να έχει κανείς στο πίσω μέρος του μυαλού του όταν προσπαθεί να τις υπερασπιστεί.
Όταν θέλουμε να έχουμε το ένα χωρίς το άλλο, την αυτονομία χωρίς το αυτοκίνητο κατά μία έννοια, δεν αρκεί μονο η κριτική στην τεχνολογία. Η δύναμη της αυτονομίας, είχε πει κάποτε ο Theodor W. Adorno, είναι η δύναμη του να μην κάνεις τίποτα. Σε μία οικονομία της συνεργασίας δεν προβλέπεται.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου