Η ηρωική έξοδος του Άρη από το Ναυαρίνο

Η έξοδος του πλοίου «Άρης» από το Ναυαρίνο αποτελεί ένα από τα ηρωικότερα και πιο συγκινητικά περιστατικά του ναυτικού αγώνα κατά την ελληνική επανάσταση του 1821.

Φωτογραφία αριστερά: Άρης, Λάδι σε καμβά, 54×67 εκ. Νικόλαος Καλογερόπουλος (1889-1957), Συλλογή ΝΜΕ.

Μια περιγραφή των γεγονότων, στη συνέχεια (σε παρένθεση οι πηγές των στοιχείων):

Ο Ιμπραήμ μετά την κατάληψη της Μεθώνης δεν εννοούσε να προχωρήσει στο εσωτερικό της Πελοποννήσου αν δεν ξεκαθάριζε τις εχθρικές εστίες του Παλαιοκάστρου, του Νεοκάστρου και της Σφακτηρίας. Η κατάληψη του νησιού και η πτώση των δύο κάστρων θα του εξασφάλιζε την αδιαφιλονίκητη κατοχή της Μεσσηνίας που θα γινόταν η βάση του για την εξόρμησή του προς το κέντρο της Πελοποννήσου. Έτσι, στις 26 Απριλίου, ημέρα Κυριακή, του 1825, τουρκοαιγυπτιακή αρμάδα, εισέπλευσε στο Ναυαρίνο για να ενισχύσει την πολιορκία της Σφακτηρίας και του Νεοκάστρου, τα οποία υπεράσπιζαν μικρές δυνάμεις επαναστατημένων Ελλήνων. Οι ώρες που ακολούθησαν ήταν δύσκολες για τους αγωνιστές του νησιού, αλλά και για τα 8 ελληνικά καράβια που βρίσκονταν στο λιμάνι, καθώς διέτρεχαν τον κίνδυνο του αποκλεισμού... (mixanitouxronou.com).

Την νύχτα της 25ης Απριλίου προς την 26η Απριλίου (με το παλιό ημερολόγιο) ο Aιγυπτιακός Στόλος, έχοντας πλέον ευνοϊκό άμενο, εισέπλευσε αιφνιδιαστικά στον όρμο του Nαυαρίνου συνοδεύοντας αποβατικό σώμα 3.000 ανδρών για να καταλάβει τον όρμο και το φρούριό του. O εχθρός αρχικά κατέλαβε τη Σφακτηρία φονεύοντας 350 από τους 800 υπερασπιστές της, μεταξύ των οποίων ήταν ο φιλικός και αρχηγός των Ελλήνων στη μάχη Αναγνωσταράς, ο φιλέλληνας Ιταλός κόμης Σαντόρε ντι Σανταρόζα και ο κυβερνήτης του βρικίου «Άρης», πλοίαρχος Aναστάσιος Tσαμαδός που βρισκόταν στην ξηρά στο πλευρό των αμυνομένων Ελλήνων μαζί με 200 περίπου αξιωματικούς και ναυτικούς που εγκατέλειψαν και αυτοί τις λέμβους τους για να βοηθήσουν στη μάχη. Κάποια από τα πλοία μας που ήταν στον όρμο πρόλαβαν να σαλπάρουν έγκαιρα και να εξέλθουν ανενόχλητα, ενώ κάποια άλλα κατόρθωσαν να αποπλεύσουν οριακά. Tελευταίο έμεινε το βρίκιο «Άρης» που είχε μείνει μέσα στον όρμο περιμένοντας τον κυβερνήτη του. Mόλις το πλήρωμα έμαθε για το θάνατό του απέπλευσε με τον Πλοίαρχο Nικόλαο Bότση, που πρόλαβε να επιβιβαστεί την τελευταία στιγμή σε αυτό μαζί με το Δημήτριο Σαχτούρη και τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο. (el.wikipedia.org).

Κωνσταντίνος Βολανάκης: Ελαιογραφία "Η έξοδος του Άρη"

Τo τελευταίo καράβι που διέσπασε τον εχθρικό κλοιό ήταν ο «Άρης» που περίμενε μάταια τον κυβερνήτη του, Αναστάσιο Τσαμαδό, ο οποίος είχε πέσει μαχόμενος κατά την πολιορκία της νήσου Σφακτηρίας. Με τον «Άρη» κατάφεραν να διαφύγουν με πολύ κόπο και ο Α. Μαυροκορδάτος και μερικοί άλλοι υπερασπιστές του νησιού. Τη διοίκηση του πλοίου ανέλαβε ο Ν. Βότσης και μαζί με τον Δ. Σαχτούρη ξεκίνησαν για τον δύσκολο απόπλου, καθώς την έξοδο για την ανοιχτή θάλασσα από την κεντρική είσοδο του κόλπου είχαν κλείσει τρεις φρεγάτες. Οι ναύτες του ελληνικού πλοίου έφεραν την εικόνα της Παναγίας στο κατάστρωμα και μία άγρια μάχη ξέσπασε. Ο «Άρης» έβαλε πλώρη για τη μοναδική ανοιχτή δίοδο, το στενό άνοιγμα ανάμεσα στη Σφακτηρία και τον βράχο Tsichli-Baba. Επρόκειτο να επιτελέσει έναν ελιγμό που απαιτούσε εξαιρετική ναυτική δεινότητα. Ο «Άρης», ωστόσο, κατάφερε να βγει στην ανοιχτή θάλασσα και με τα 16 μικρά κανόνια του, που δεν σταμάτησαν να βάλλουν, προκάλεσε σοβαρές ζημιές στον εχθρό. Κατά την έξοδό του βύθισε ένα μπρίκι, έκαψε μία γολέττα και έθεσε εκτός μάχης πέντε μπρίκια. Ύστερα από τη σκληρή μάχη, που διήρκεσε πέντε ώρες, τα πανιά του μικρού πλοίου κουρελιάστηκαν. Με 2 νεκρούς και 7 τραυματίες κατέπλευσε στην Καλαμάτα. Ο «Άρης» χάρη στην ηρωική τόλμη του κυβερνήτη και του πληρώματος που αψήφισαν τον κίνδυνο, έγραψε μια ακόμα λαμπρή σελίδα στην ιστορία της δράσης του ελληνικού ναυτικού. (mixanitouxronou.com).

Ο στρατηγός Ιωάννης Μακρυγιάννης, που παρακολουθούσε τη ναυμαχία από το φρούριο του Νεοκάστρου, έγραψε στα απομνημονεύματά του: «Σώθηκαν με μεγάλο κίνδυνο κι απερίγραπτη γενναιότητα αυτείνοι οι άνθρωποι του καραβιού. Άλλο είναι να το [β]λέπει άνθρωπος και άλλο να το λέγει. Σώθηκαν με την βοήθεια του Θεού, δίνοντάς τους ανδρεία πολλή». 

Ημερολόγιον βρικίου Άρης  

Κυριακή, 26 Απριλίου (παλιό ημερολόγιο) 1825

«Έως εις τας 8 ώρας μ.μ. ο εχθρικός στόλος, γενόμενος εις δύο μοίρας, η μεν φυλάττουσα το Βλησίδι, εκανονιοβόλει το νησίον Σφακτηρία, ταυτοχρόνως δε και ο Ιμβραήμ πασάς δια ξη[ρ]άς την πόλιν. Ο κανονιοβολισμός διήρκεσεν ώραν 1 εις τας 5, όπου και έρριψαν τας βάρκας των οι εχθροί γεμάταις πολεμοφόδια να κάμουν απόβασιν· οι εν τῳ Νησίῳ έδωσαν το κατ' αρχάς αντίστασιν γενναίων και έτρεψαν ταις βάρκαις εις φυγήν και μία όμως εξ εκείνων μη δυνηθέντες να την εμποδίσωσιν έκαμεν απόβασιν και ταυτοχρόνως έκαμον και αι άλλαι και ούτως οι Έλληνες ετράπησαν εις φυγήν και άλλους εζώγρησαν, άλλους εθανάτωσαν και άλλους έπνιξαν και ούτως εκυριεύθη το Νησίον από τους εχθρούς, τα δε ιδικά μας πλοία, ιδόντα τον κίνδυνον και αβεβαιότητα μη κλεισθώσιν, έκαμον αρχή να κόπτουν τας άγκυρας αφού άφησαν το[...] έξω εις το Νησίον, άλλους συντρόφους, αρκετούς θανατωμένους και ζωγρησμένους· πρώτον το καράβι που έκαμε πανιά εστάθη το πλοίο του Βασιλείου Σ. Βουδούρη, και ακολούθως τα πλοία, ημείς δεν ηξήλθομεν και ο πλοίαρχός μας μετά του ναυκλήρου έξω και άλλοι σύντροφοι, ο δε Εκλαμπρότατος Μαυροκορδάτος έλλειπεν έξω εις το Νησίον· εστείλαμεν ταις βάρκαις μας δια να τους λάβωμεν, αλλά κατά δυστυχίαν ταις ανήγγειλον ότι εθανατώθη ο γενναίος πλοίαρχός μας, πολεμών μετά του ναυκλήρου Χριστοφίλου και λοιπών· τούτους επερίλαβον. Ο ναύκληρος Χριστόφιλος εσώθη κολυμβών εις το φρούριον»... 

Σημειώνετι ότι το ημερολόγιο του πλοίου «Άρης» παραδόθηκε στους συγγενείς του Αλεξάνδρου Τσαμαδού και σώζεται μέχρι σήμερα από τους απογόνους του. Είναι γραμμένο με μολύβι και το παραπάνω απόσπασμά του αναφέρει συμβάντα της ημέρας της εξόδου του πλοίου, 8ης Μαΐου (με το παλιό ημερολόγιο 26ης Απριλίου) του 1825, μέχρι τη στιγμή που το πλοίο ανοίγει τα πανιά του. (el.wikipedia.org).

Το «Άρης» μετά την απελευθέρωση 

Το «Άρης» αγοράστηκε το 1829 από την Ελληνική Κυβέρνηση και μετονομάστηκε σε «Αθηνά», αλλά το 1879 μετονομάστηκε εκ νέου σε «Άρης». Χρησιμοποιήθηκε ως Σχολή Ναυτικών Δοκίμων μέχρι το 1900. Μετά το πλοίο έμεινε προσορμισμένο στον Πόρο και λειτουργούσε ως Σχολή Ναυτοπαίδων. Διατηρήθηκε μέχρι τις 25 Μαρτίου1921 οπότε και βυθίστηκε «τιμητικά», κατά τον εορτασμό των 100 ετών από την ελληνική επανάσταση, στα νερά του Σαρωνικού κοντά στη νησίδα «Κυρά Σαλαμίνος» του Ναυστάθμου. Ουσιαστικά όμως βυθίστηκε λόγω οικονομικής αδυναμίας συντήρησης και επισκευής του. Το ακρόπρωρο του πλοίου, τοποθετήθηκε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο στην Αθήνα. O ιστός του τοποθετήθηκε στο Nαύσταθμο Σαλαμίνας και με τον καιρό ξεχάστηκε η προέλευσή του. Εκεί βρίσκεται ακόμα και σήμερα σε χρήση για τις ανάγκες του σηματορείου. (el.wikipedia.org)

afirimeno.com