Και τις χρειάζεται κανεις αυτές τις ώρες γιατί ο επισκέψιμος αρχαιολογικός χώρος είναι τεράστιος και τα ευρήματα εντυπωσιακά. Και σε αυτά πρέπει να προστεθούν τα σύγχρονα γλυπτά των Γ. Ζογγολόπουλου και Γ. Χουλιαρά, που συνυπάρχουν διακριτικά με τα αρχαία ευρήματα, δημιουργώντας μιαν ευχάριστη αντίθεση σε μια προσπάθεια να δεθεί το τότε με το τώρα.
Η φωτογραφική μηχανή που είχα μαζί μου δούλεψε αρκετά στην Αρχαία Μεσσήνη. Κάποιες από τις δεκάδες φωτογραφίες που πήρα, καθώς και κάποια ιστορικά και σύγχρονα στοιχεία, στη συνέχεια:
Η πόλη της Αρχαίας Μεσσήνης ιδρύθηκε το χειμώνα του 370 π.Χ.-369 π.Χ. από το Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα, μετά τη νίκη του επί των Σπαρτιατών στη μάχη των Λεύκτρων. Ο Επαμεινώνδας απελευθέρωσε τη Μεσσηνία από τη σπαρτιατική επιρροή και επέλεξε τους πρόποδες του όρους Ιθώμη για να χτίσει την πρωτεύουσα των ελεύθερων Μεσσηνίων. Η πόλη χτίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την αρκαδική Μεγαλόπολη, ώστε να αποκλειστεί η Σπάρτη και να περιοριστεί η επιρροή της στη Λακωνική.
Ο περιηγητής Παυσανίας έχει διασώσει τις περισσότερες πληροφορίες για την ίδρυση της πόλης της Αρχαίας Μεσσήνης. Κήρυκες σταλμένοι από τους Θηβαίους έφτασαν στην Ιταλία, τη Σικελία, τη Λιβυκή και όπου αλλού ζούσαν φυγάδες Μεσσήνιοι, και τους κάλεσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Είναι προφανές ότι οι απελευθερωμένοι είλωτες και περίοικοι της Μεσσηνίας θα συμμετείχαν κι αυτοί, αλλά το ζωτικότερο στοιχείο της ξενιτιάς θεωρήθηκε απαραίτητο και, ευτυχώς για τα σχέδια του Επαμεινώνδα, ανταποκρίθηκε στον κάλεσμα. Η πόλη πήρε το όνομά της από τη μυθική βασίλισσα Μεσσήνη, κόρη του βασιλιά του Άργους Τριόπα. Έτσι ξεκίνησε το χτίσιμο του τείχους και της πόλης.
Μια μακρινή άποψη του αρχαιολογικού χώρου
Ιστορία της Αρχαίας Μεσσήνης
Η πόλη της Αρχαίας Μεσσήνης ιδρύθηκε το χειμώνα του 370 π.Χ.-369 π.Χ. από το Θηβαίο στρατηγό Επαμεινώνδα, μετά τη νίκη του επί των Σπαρτιατών στη μάχη των Λεύκτρων. Ο Επαμεινώνδας απελευθέρωσε τη Μεσσηνία από τη σπαρτιατική επιρροή και επέλεξε τους πρόποδες του όρους Ιθώμη για να χτίσει την πρωτεύουσα των ελεύθερων Μεσσηνίων. Η πόλη χτίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα με την αρκαδική Μεγαλόπολη, ώστε να αποκλειστεί η Σπάρτη και να περιοριστεί η επιρροή της στη Λακωνική.
Ο περιηγητής Παυσανίας έχει διασώσει τις περισσότερες πληροφορίες για την ίδρυση της πόλης της Αρχαίας Μεσσήνης. Κήρυκες σταλμένοι από τους Θηβαίους έφτασαν στην Ιταλία, τη Σικελία, τη Λιβυκή και όπου αλλού ζούσαν φυγάδες Μεσσήνιοι, και τους κάλεσαν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Είναι προφανές ότι οι απελευθερωμένοι είλωτες και περίοικοι της Μεσσηνίας θα συμμετείχαν κι αυτοί, αλλά το ζωτικότερο στοιχείο της ξενιτιάς θεωρήθηκε απαραίτητο και, ευτυχώς για τα σχέδια του Επαμεινώνδα, ανταποκρίθηκε στον κάλεσμα. Η πόλη πήρε το όνομά της από τη μυθική βασίλισσα Μεσσήνη, κόρη του βασιλιά του Άργους Τριόπα. Έτσι ξεκίνησε το χτίσιμο του τείχους και της πόλης.
Η κρήνη Αρσινόη: Η κρήνη της αγορά είχε το όνομα της Αρσινόης, κόρης του μυθικού βασιλιά της Μεσσηνίας Λεύκιπου και μητέρας του Ασκληπιού.
Η κρήνη Αρσινόη
Η πόλη παρέμεινε πολιτιστικό κέντρο (ίσως και πολιτικό κέντρο) της Μεσσηνίας κατά τα ρωμαϊκά χρόνια και τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 4ου αι. μ.Χ. Το 365 ο μεγάλος σεισμός που χτύπησε την Ανατολική Μεσόγειο πιθανότατα να είχε σημαντικές επιπτώσεις και στη Μεσσήνη. Το 395 η επιδρομή των Γότθων του Αλάριχου λέγεται πως έδωσε το αποφασιστικό πλήγμα στην πόλη. Οι λιγοστοί τότε κάτοικοί της άρχισαν να εγκαθίστανται σε ασφαλέστερους οικισμούς και η θέση να ερημώνεται.
Γ. Ζογγολόπουλου: Διάλογος, 1954
Γ. Ζογγολόπουλου: Πέντε ρόδες, 1984
Γ. Ζογγολόπουλου: Μυκήνες, 1963
Όμως η Μεσσήνη σύντομα, από τον 5ο αι. και ύστερα, θα γίνει και πάλι σημαντικός οικισμός της περιοχής. Από τον 5ο αι. είναι έδρα επισκόπου και συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των σημαντικών πόλεων της αυτοκρατορίας.
Κατά την περίοδο των μεταναστεύσεων των λαών από τα τέλη του 6ου αι. και μέχρι τις αρχές του 8ου στη Μεσσήνη καταγράφεται παρουσία Σλαβικών πληθυσμών παράλληλα με τους Ρωμαϊκούς και τότε πιθανότατα ο οικισμός μετονομάζεται σε Βουλκάνο ή Βουρκάνο, όπως και η ομώνυμη μονή στην κορυφή της Ιθώμης.
Ο οικισμός συνεχίζει ως ένα μεγάλο χωριό με σημαντική αρχαιολογική παρουσία τόσο κατά τη Μεσοβυζαντινή περίοδο, όσο και κατά τον ύστερο Μεσαίωνα.
Αρχαιολογικός χώρος
Το τείχος που περιέβαλλε τη Μεσσήνη είναι εξαιρετικά μεγάλου μήκους (περίμετρος 9 χλμ.) και στην εποχή του Παυσανία ήταν ήδη εξ' ολοκλήρου λίθινο. Είχε δύο μνημειακές πύλες, την Αρκαδική (ή πύλη της Μεγαλόπολης) και τη Λακωνική. Σε τακτά διαστήματα ήταν ενισχυμένο με διώροφους λίθινους τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους. Σήμερα διατηρείται καλύτερα στη βόρεια πλευρά του, εκατέρωθεν της Αρκαδικής πύλης. Από τα διατηρημένα μέρη και τα θεμέλια μπορεί κανείς να προσδιορίσει όλη σχεδόν τη γραμμή που ακολουθεί το τείχος.
Ηλιακό ρολόι
Το τείχος που περιέβαλλε τη Μεσσήνη είναι εξαιρετικά μεγάλου μήκους (περίμετρος 9 χλμ.) και στην εποχή του Παυσανία ήταν ήδη εξ' ολοκλήρου λίθινο. Είχε δύο μνημειακές πύλες, την Αρκαδική (ή πύλη της Μεγαλόπολης) και τη Λακωνική. Σε τακτά διαστήματα ήταν ενισχυμένο με διώροφους λίθινους τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους. Σήμερα διατηρείται καλύτερα στη βόρεια πλευρά του, εκατέρωθεν της Αρκαδικής πύλης. Από τα διατηρημένα μέρη και τα θεμέλια μπορεί κανείς να προσδιορίσει όλη σχεδόν τη γραμμή που ακολουθεί το τείχος.
Το Ασκληπιείο ήταν ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Μεσσήνης. Κέντρο της θρησκευτικής και πολιτικής ζωής της πόλης. Στη φωτογραφία το Εκκλησιαστήριο
Όλα τα οικοδομήματα της Μεσσήνης έχουν τον ίδιο προσανατολισμό και εντάσσονται στον πολεοδομικό κάνναβο που δημιουργείται από οριζόντιους (με κατεύθυνση Ανατολή-Δύση) και κάθετους (με κατεύθυνση Βορρά-Νότο) δρόμους. Το πολεοδομικό αυτό σύστημα είναι γνωστό ως ιπποδάμειο, από τον αρχικό εμπνευστή και δημιουργό του αρχιτέκτονα, πολεοδόμο, γεωμέτρη και αστρονόμο του 5ου αιώνα π.Χ., τον Ιππόδαμο από τη Μίλητο.
Το Στάδιο και το Γυμνάσιο: Ανήκουν στα πιο εντυπωσιακά οικοδομικά συγκροτήματα της Μεσσήνης που συντίθενται σε ένα ενιαίο αρχιτεκτονικό σύνολο
Το Γυμνάσιο (μερική άποψη)
Το Στάδιο, μια άποψη
Οι πρώτες περιορισμένες ανασκαφικές έρευνες ξεκίνησαν το 1831 από γαλλική αποστολή. Η Ελληνική Αρχαιολογική Εταιρεία άρχισε την ανασκαφή των κυριότερων δημόσιων οικοδομημάτων της αγοράς το 1895 με τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Oι ανασκαφές συνεχίστηκαν το 1909 και το 1925 από τον Γεώργιο Oικονόμο. Από το 1957 κ.ε., η ανασκαφή γινόταν τακτικά κάθε καλοκαίρι από τον ακαδημαϊκό Αναστάσιο Ορλάνδο. Mε τις ανασκαφές του ίδιου και των προκατόχων του ήρθε στο φως το μεγαλύτερο μέρος του οικοδομικού συγκροτήματος του Aσκληπιείου.
Ρωμαϊκή έπαυλις των ύστερων ρωμαϊκών χρόνων
Tο 1986 η Αρχαιολογική Εταιρεία ανέθεσε στον καθηγητή Πέτρο Θέμελη τη διεύθυνση των ανασκαφών της αρχαίας Mεσσήνης. Oι ανασκαφικές έρευνες με παράλληλες εργασίες στερέωσης και αναστήλωσης των μνημείων συνεχίζονται από το 1987 ως σήμερα με ταχύτερους προοδευτικά ρυθμούς. Έχουν φέρει στο φως όλα τα δημόσια και ιερά οικοδομήματα της πόλης που είδε και περιέγραψε ο Παυσανίας στη Mεσσήνη, όταν την επισκέφθηκε στα χρόνια του αυτοκράτορα Aντωνίνου Πίου (155-160 μ.X).
Γλυπτά στο πλαίσιο της έκθεσης «Ζογγολόπουλος – Χουλιαράς: Μεσσάνα»
Απλωμένα από το βόρειο μέρος της Αγοράς μέχρι κάτω την Παλαίστρα συνυπάρχουν, με τα αρχαία ευρήματα, 22 περίπου γλυπτά μοντέρνας τέχνης, αρκετά μεγάλου μεγέθους, όλα μεταλλικά, τοποθετημένα διακριτικά σε επιλεγμένες θέσεις. Ακολουθούν κάποιες ακόμη φωτογραφίες από τα γλυπτά αυτά των των Γιώργου Ζογγολόπουλου και Γιώργου Χουλιαρά.
Γ. Ζογγολόπουλου: Κυκλαδικό
«Ως τώρα είχαμε φιλοξενήσει στη Μεσσήνη ακούσματα και θεάματα, ήρθε η ώρα και για τα έργα τέχνης», λέει ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης, ο οποίος αγωνίζεται για την «κοινωνικοποίηση», όπως ο ίδιος αναφέρει των μνημείων, προσπαθώντας να αλλάξει τη συντηρητική νοοτροπία της τοπικής κοινωνίας.
«Η ένταξη της σύγχρονης τέχνης στους αρχαιολογικούς χώρους μας κάνει να βλέπουμε καλύτερα και τα ίδια τα αρχαία μνημεία», υποστηρίζει η επιμελήτρια της έκθεσης, Ιρις Κρητικού.
Η έκθεση της σύγχρονης τέχνης θα παραμείνει επισκέψιμη για όλο το καλοκαίρι έως τις 30 Σεπτεμβρίου. Αν σας δοθεί η ευκαιρία, επισκεφθείτε τη!
Κάποια ακόμη μνημεία στην Αρχαία Μεσσήνη
Και είναι πολλά. Η επίσκεψη απαιτεί αρκετό χρόνο
Να προσθέσουμε ακόμη ότι υπάρχει και ένα μικρό διώροφο μουσείο, στις δυτικές παρυφές του χωριού Mαυρομάτι, που στεγάζει τα ευρήματα.
Κάποιοι λένε ότι όλος ο νομός Μεσσηνίας έχει τρεις βασικούς πόλους έλξης: Την Καλαμάτα, το Κόστα Ναβαρίνο και την Αρχαία Μεσσήνη. Επισκεφθείτε λοιπόν την Αρχαία Μεσσήνη, αξίζει τον κόπο!
Το Μαυσωλείο της επιφανούς οικογένειας των Σαιθιδών. Δωρικό οικοδόμημα
Γλυπτά στο πλαίσιο της έκθεσης «Ζογγολόπουλος – Χουλιαράς: Μεσσάνα»
Απλωμένα από το βόρειο μέρος της Αγοράς μέχρι κάτω την Παλαίστρα συνυπάρχουν, με τα αρχαία ευρήματα, 22 περίπου γλυπτά μοντέρνας τέχνης, αρκετά μεγάλου μεγέθους, όλα μεταλλικά, τοποθετημένα διακριτικά σε επιλεγμένες θέσεις. Ακολουθούν κάποιες ακόμη φωτογραφίες από τα γλυπτά αυτά των των Γιώργου Ζογγολόπουλου και Γιώργου Χουλιαρά.
Γ. Χουλιαρά: Δέντρο, 2018
Γ. Ζογγολόπουλου: Κυκλαδικό
«Ως τώρα είχαμε φιλοξενήσει στη Μεσσήνη ακούσματα και θεάματα, ήρθε η ώρα και για τα έργα τέχνης», λέει ο καθηγητής Πέτρος Θέμελης, ο οποίος αγωνίζεται για την «κοινωνικοποίηση», όπως ο ίδιος αναφέρει των μνημείων, προσπαθώντας να αλλάξει τη συντηρητική νοοτροπία της τοπικής κοινωνίας.
Γ. Χουλιαρά: Άγγελος, 1999
«Τόσο οι ίδιοι οι καλλιτέχνες όσο και η επιμελήτρια Ίρις Κρητικού είναι ενθουσιασμένοι με τον χώρο και όλοι μας έχουμε πάρει θετικά σχόλια» ανέφερε προ ημερών σε συνέντευξή του στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Πέτρος Θέμελης. «Υπάρχουν και κάποια αρνητικά σχόλια, αλλά αυτά είναι αναμενόμενα σε όλα τα μοντέρνα έργα τέχνης, καθώς είναι μια αισθητική που θέλει χρόνο να την πλησιάσεις και να την κατανοήσεις. Είναι μια πρωτοπορία που θα έχει συνέχεια και θα εκθέτουμε κάθε χρόνο όλο και περισσότερα έργα μέσα στον χώρο» πρόσθεσε.
«Η ένταξη της σύγχρονης τέχνης στους αρχαιολογικούς χώρους μας κάνει να βλέπουμε καλύτερα και τα ίδια τα αρχαία μνημεία», υποστηρίζει η επιμελήτρια της έκθεσης, Ιρις Κρητικού.
Γ. Χουλιαρά: Προμηθέας, 2000
Γ. Ζογγολόπουλου: Γλυπτο ΔΕΘ, 1966
Η έκθεση της σύγχρονης τέχνης θα παραμείνει επισκέψιμη για όλο το καλοκαίρι έως τις 30 Σεπτεμβρίου. Αν σας δοθεί η ευκαιρία, επισκεφθείτε τη!
Και είναι πολλά. Η επίσκεψη απαιτεί αρκετό χρόνο
Στη συνοικία του Θεάτρου: Αίθουσα με μωσαϊκά ενός σημαντικού οικοδομικού συγκροτήματος της ύστερης εποχής της Ρωμαιοκρατίας
Το Θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης
Το Θέατρο της Αρχαίας Μεσσήνης
Να προσθέσουμε ακόμη ότι υπάρχει και ένα μικρό διώροφο μουσείο, στις δυτικές παρυφές του χωριού Mαυρομάτι, που στεγάζει τα ευρήματα.
Κάποιοι λένε ότι όλος ο νομός Μεσσηνίας έχει τρεις βασικούς πόλους έλξης: Την Καλαμάτα, το Κόστα Ναβαρίνο και την Αρχαία Μεσσήνη. Επισκεφθείτε λοιπόν την Αρχαία Μεσσήνη, αξίζει τον κόπο!
Δεν μπορούμε όμως να μην αναφερθούμε και σε κάποια αρνητικά σημεία που σχετίζονται με την πρόσβαση των επισκεπτών στον χώρο: Πηγαίνοντας προς την Αρχαία Μεσσήνη, καθώς αφήνεις την εθνική οδό Καλαμάτας-Κορίνθου, κινδυνεύεις να χαθείς! Υπάρχει έλλειψη από πινακίδες, σε καίρια σημεία, ώστε να μπορεί ο κόσμος να κατευθύνεται από το συντομότερο και πιο ασφαλή δρόμο προς τον αρχαιολογικό χώρο. Αλλά και όσες πινακίδες υπάρχουν δεν είναι απόλυτα σωστές (αλλού γράφει προς Ιθώμη, αλλού προς Μεσσήνη, όσο για τα χιλιόμετρα αυτό είναι άλλα ντ' άλλων). Απαιτείται λοιπόν μια σωστή σήμανση των δρόμων. Βέβαια μια ριζική λύση θα ήταν η σύνδεση του αρχαιολογικού χώρου με την εθνική οδό Καλαμάτας-Κορίνθου με την κατασκευή ένος καινούργιου δρόμου, αλλά αυτό προς το παρόν φαντάζει ...πολυτέλεια. Επίσης χρειάζεται, εκεί κοντά στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου, και ένα πιο σωστό και πιο μεγάλο πάρκινγκ αυτοκινήτων, καθόσον το υπάρχον, ειδικά τις μέρες που γίνονται κάποιες από τις πολλές εκδηλώσεις, δεν επαρκεί.
afirimeno.com
Φωτογραφίες (και κείμενα): Takis Ant
Πηγές: Με στοιχεία κυρίως από el.wikipedia.org και κάποια από ΑΠΕ-ΜΠΕ. Πληροφορίες επίσης από πινακίδες του αρχαιολογικού χώρου.
Περίεργος αλλά και έξυπνος ο συνδυασμός παλιού και μοντέρνου. Φαίνεται να έχουν κάνει καλή δουλειά εκεί στην αρχαία Μεσσήνη! Καλή παρουσίαση και ωραίες οι φωτογραφίες!
ΑπάντησηΔιαγραφή