Από την ομιλία του Ευάγγελου Βενιζέλου στο Συνέδριο του Κύκλου Ιδεών, "Η Ελλάδα Μετά ΙΙΙ", κάποια αποσπάσματα στη συνέχεια:
"Η χώρα βαδίζει προς τις εκλογές και προς την αλλαγή της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και της κυβέρνησης. Από μόνη της, αυτή είναι μία πολύ σημαντική εξέλιξη, αλλά δεν αρκεί. Η χώρα πρέπει να διαμορφώσει τις προϋποθέσεις για την εφαρμογή ενός σχεδίου ανασυγκρότησης που δεν αρκεί να είναι απλώς ένα άλλο κυβερνητικό πρόγραμμα. Πρέπει να είναι το εθνικό και κοινωνικό πρόταγμα της επόμενης δεκαετίας. Πρέπει να είναι ένα φιλόδοξο και ταυτοχρόνως ρεαλιστικό, εθνικό και κοινωνικό συμβόλαιο. Συμπεριληπτικό, χωρίς να αφήνει κανέναν απ’ έξω, αλλά με καθαρή στόχευση. Προοδευτικό αλλά όχι λαϊκιστικό...
Καταρχάς, προκειμένου να προσεγγίσουμε το στόχο μας για ένα πραγματικό εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προκαταρκτικές προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι πρωτίστως πολιτικές βέβαια. Δεν αρκεί όμως να υπάρχει μία άλλη κυβέρνηση, χρειάζεται μία διαφορετική κυβερνητική αντίληψη, δεν αρκεί να υπάρχει μία διαφορετική αντιπολίτευση, πρέπει να διαμορφωθεί μία διαφορετική αντίληψη του αντιπολιτεύεσθαι. Δεν αρκεί η στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, δεν αρκεί, δηλαδή, να αναγκαστεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αντιληφθεί πως οφείλει να ασκήσει αυτοκριτική και να μεταβάλλει τη στάση του, να επιδείξει υπευθυνότητα και συναίνεση. Απαιτείται, πέραν της στρατηγικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ, στρατηγική ήττα της λαϊκιστικής ανευθυνότητας...
Οι πολιτικές προϋποθέσεις στις οποίες αναφέρομαι τώρα, υπερυψούνται εν τέλει σε προϋποθέσεις εθνικές. Πρέπει δηλαδή πολιτικά να διαμορφωθούν συνθήκες εθνικής συναίνεσης και εθνικής ενότητας, όχι εικονικά ή ρητορικά, αλλά με ουσιαστικές πρωτοβουλίες ενημέρωσης και με ουσιαστικές και ειλικρινείς προσκλήσεις συστράτευσης. Αυτό αφορά τα πάντα, πρωτίστως την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, αλλά αυτό αφορά βεβαίως και τη δημοσιονομική πολιτική και κυρίως την αναπτυξιακή πανστρατιά που πρέπει να διαμορφωθεί.
Εξίσου σημαντικές με τις πολιτικές προϋποθέσεις, είναι οι θεσμικές προϋποθέσεις της εθνικής ανασυγκρότησης. Πρώτη θεσμική προϋπόθεση, αυτή που μειώνει πραγματικά τον κίνδυνο χώρας, το country risk, είναι η σταθερότητα υπό όλες τις εκδοχές της, η κυβερνητική σταθερότητα, η πολιτειακή σταθερότητα και επειδή η επόμενη Βουλή είναι αναθεωρητική, η συνταγματική σταθερότητα. Προκειμένου να έχουμε σταθερότητα, πρέπει να πετύχουμε την αποκατάσταση του κύρους των θεσμών, της Δικαιοσύνης που είναι το κορυφαίο θύμα της περιόδου των προηγούμενων τεσσεράμισι ετών, των ανεξάρτητων αρχών, της δημόσιας διοίκησης, της αυτοδιοίκησης που ταλανίζεται τώρα με την απλή αναλογική και με το τεράστιο πρόβλημα τοπικής κυβερνησιμότητας που θα εμφανισθεί.
Οι θεσμικές προϋποθέσεις στις οποίες αναφέρομαι τώρα είναι και ηθικές και αισθητικές, τα προηγούμενα χρόνια κυριάρχησαν το ψεύδος, η χυδαιότητα, οι νέες μορφές διαπλοκής. Από τη συγκρότηση ομάδων συμφερόντων καταλήξαμε ή μάλλον καταντήσαμε στο σχηματισμό συμμοριών.
Η αποκατάσταση του κράτους δικαίου δεν είναι πολιτικός ή προσωπικός ρεβανσισμός, αλλά θεσμική υποχρέωση που δεν αντιβαίνει -το αντίθετο- στη διαμόρφωση των αναγκαίων συναινέσεων και του κλίματος εθνικής ενότητας.
Στην καρδία, βέβαια, του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης βρίσκονται οι δημοσιονομικές και χρηματοοικονομικές του προϋποθέσεις...
Βεβαίως, ακόμα σημαντικότερες από όλες αυτές τις προϋποθέσεις που ανέφερα –τις πολιτικές, θεσμικές και δημοσιονομικές– είναι οι κοινωνικές προϋποθέσεις, γιατί όπως έχουμε πει πάρα πολλές φορές, το μεγάλο πρόβλημα του έθνους είναι οι αντοχές, οι φοβίες και τα όρια συμπεριφοράς της κοινωνίας... Η μεσαία τάξη είναι αυτή, όπως και εάν την ορίσει κανείς, που ενοποιεί και συνθέτει την κοινωνία...
Η αναζήτηση συνεπώς ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου εκκινεί από τρία ζητούμενα τα οποία προτάσσονται όλων των άλλων.
Πρώτο ζητούμενο είναι η ασφάλεια, πως δεν θα υπάρξει επιδείνωση, και δεύτερο ζητούμενο είναι η παροχή μίας αίσθησης προοπτικής, πως μπορεί να υπάρξει βελτίωση, ώστε να πάψει ο κοινωνικός κορμός να νιώθει απειλούμενος. Άλλωστε είδαμε ότι η μεσαία τάξη ορίζεται τελικά ως πρόσληψη, ως αυτοσυνειδησία και αυτοτοποθέτηση.
Η μεσαία τάξη έχει μία αίσθηση έκπτωσης, είναι η εκπεσούσα από τον μικρομεσαίο παράδεισο της μεταπολίτευσης. Αυτό το αίσθημα του εκπεσόντος ανθρώπου, αυτό το «προπατορικό αμάρτημα» επηρεάζει τις συμπεριφορές μας σε όλα τα επίπεδα, και τις ατομικές και τις συλλογικές, και βέβαια επηρεάζει και τις εκλογικές συμπεριφορές που είναι πάντα πολύ πιο πολύπλοκες, πολύ πιο πολυπαραμετρικές από ό,τι μπορεί να υποθέσει κανείς διά γυμνού οφθαλμού...
Ο κοινός παρονομαστής πιστεύω πως είναι πια η απόλυτη σύγχυση για το τι είναι προοδευτικό και τι είναι συντηρητικό. Η κομμουνιστογενής αριστερά εμφανίζεται πια ως η πιο συντηρητική δύναμη που υπάρχει και το μεγάλο στοίχημα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας είναι ακριβώς αυτό...
Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι εάν μπορούμε στη χώρα μας να σχηματίσουμε μία τέτοια πραγματιστική προοδευτική αντίληψη για αυτό που είναι πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και θεσμικά αναγκαίο, χωρίς να χάσουμε την επαφή μας με τις αξίες του ευρωπαϊκού κεκτημένου και βέβαια της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης δημοκρατίας που συγκεφαλαιώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.
Στο πλαίσιο αυτό, η ανασύσταση της μεσαίας τάξης δεν είναι προϋπόθεση για την εφαρμογή του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης, αλλά είναι αυτό καθεαυτό το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης".
Η μεσαία τάξη
"Η μεσαία τάξη, όπως και αν την ορίσει κανείς, είναι υπαρκτή και εκτεταμένη, παρότι είναι ασαφής και εσωτερικά αντιφατική. Για να χρησιμοποιήσω κάποιους παλαιότερους φιλοσοφικούς όρους, των παλιών καλών στρουκτουραλιστών, η μεσαία τάξη είναι «ενύπαρκτη αλλά απούσα»...
Η μεσαία τάξη, επίσης, διαφοροποιείται εσωτερικά σε σχέση με το κράτος, γιατί έχει αυτή την καταπληκτική πολλαπλασιαστική δυνατότητα να είναι μεσαία τάξη και του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, και υπό την έννοια αυτή δεν αρκεί να συνδέουμε τη μεσαία τάξη με κριτήρια εισοδήματος, με κριτήρια περιουσίας, ούτε καν με κριτήρια μορφωτικού επιπέδου και με κριτήρια status και αυτοτοποθέτησης.
Πρέπει να δούμε πώς η μεσαία τάξη μπορεί να λειτουργήσει όχι ως ανάμνηση μίας προηγούμενης κατάστασης, ούτε ως γραμμή φόβου προ του κινδύνου της εκπτώχευσης, αλλά πώς μπορεί να λειτουργήσει ως βάση και ως πλατφόρμα για την ανάταξη της κοινωνίας και της οικονομίας συνολικά.
Μιλάμε, άρα, για να χρησιμοποιήσω τώρα πιο συμβατικούς όρους, για μία μεσαία τάξη που είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τις μικρές, πολύ μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μιλάμε για μία μεσαία τάξη που περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο μεγάλες υποκατηγορίες, την παραδοσιακή όψη της, που περιλαμβάνει πολλές παραδοσιακές μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχόλησης, αλλά και για μία νέα μεσαία τάξη, η οποία πέρα από νέου είδους μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, κυρίως της ψηφιακής οικονομίας, περιλαμβάνει ένα πάρα πολύ μεγάλο, καθοριστικά μεγάλο, ποσοστό μισθωτών.
Όπως και εάν την ορίσει κανείς τη μεσαία τάξη, η αλήθεια είναι ότι υπέστη, πέρα από τις μειώσεις των εισοδημάτων και τις μειώσεις των προοπτικών, μία μείωση του ίδιου του εαυτού της, καθώς έχουμε δραστικό περιορισμό, κυρίως του αριθμού των μικρών, πολύ μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που φθάνουν το 50%, όπως είδαμε, στον τομέα των κατασκευών, το 30% στον τομέα της μεταποίησης, το 25% του συνόλου, και αυτό δεν αναπληρώνεται από τις εξελίξεις. Ούτε από αυτό που ορίσαμε ως νέα μεσαία τάξη, όπου έχουμε όλα τα επιστημονικά επαγγέλματα, όχι μόνο τους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και ένα τεράστιο αριθμό μισθωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, θα έλεγα εγώ και συνταξιούχων που προέρχονται από τη μεσαία τάξη, παρότι είναι εκτός πια του παραγωγικού συστήματος...
Η μεσαία τάξη, από την άποψη αυτή, έχει ορισμένα ερωτήματα στα οποία πρέπει να δώσουμε απαντήσεις. Ακόμη και εάν δεν τα λέει με μία φωνή, ακόμη και εάν είναι πολυφωνικός ο τρόπος με τον οποίο εκφέρονται τα ερωτήματα αυτά, εμείς πρέπει να δώσουμε μία απάντηση στο ερώτημα εάν μπορεί να υπάρχει η μεσαία τάξη χωρίς επαρκή εισοδήματα. Εάν μπορεί να υπάρχει η μεσαία τάξη χωρίς αποταμίευση και εάν μπορεί να υπάρχει η εθνική οικονομία χωρίς εθνική αποταμίευση και διεύρυνση της καταθετικής βάσης. Εάν μπορεί να υπάρχει μεσαία τάξη χωρίς στοιχειώδη ακίνητη περιουσία...
Η μεσαία τάξη όμως, ευτυχώς, είναι το συνώνυμο της κοινωνικής συνοχής, όχι μόνο της κοινωνικής κινητικότητας...
Υπάρχει και κάτι ακόμη πιο αισιόδοξο, η μεσαία τάξη είναι το προνομιακό κοινωνικό ακροατήριο των μεταρρυθμιστικών πολιτικών εν τέλει, είναι η στέγη πολλών δημιουργικών, φιλοπρόοδων και προοδευτικών δυνάμεων που αντιλαμβάνονται ότι έχουν συμφέρον να εφαρμοστούν οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές.
Η μεσαία τάξη είναι η κιβωτός της λογιοσύνης, είναι ο κοινωνικός χώρος που διαθέτει, συντηρεί και αναπαράγει το μεγαλύτερο διανοητικό κεφάλαιο, αυτή που συνδέεται, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, με τον πολιτισμό, με τη δημιουργία, με το ακαδημαϊκό και ερευνητικό προσωπικό, δηλαδή με τα κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας. Βέβαια η μεσαία τάξη είναι η κρίσιμη μάζα για τη συνολική κίνηση της οικονομίας, για τις επενδύσεις στην αγορά ακινήτων, την καινοτομία και στο πεδίο των παραδοσιακών δραστηριοτήτων και στο πεδίο της ψηφιακής οικονομίας..."
Και ο Ευάγγελος Βενιζέλος ολοκλήρωσε την ομιλία του λέγοντας τα ακόλουθα:
"Έρχομαι τώρα στην τελευταία προϋπόθεση προκειμένου η μεσαία τάξη να καταστεί η συγκολλητική δύναμη του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης. Ποια είναι λοιπόν, μετά από όλα αυτά που συζητήσαμε, η σχέση της μεσαίας τάξης και του πολιτικού κέντρου; Η μεσαία τάξη, μας είπε ο Στράτος Φαναράς προηγουμένως, πρέπει να διακριθεί εσωτερικά σε μία μεσαία τάξη, άρα στο ανώτερο στρώμα της που αυτοτοποθετείται στο κέντρο, και σε ένα στρώμα μικρότερο, μικρομεσαίο, που τοποθετείται στην κεντροαριστερά. Τι σημαίνει αυτή η διάκριση και τι σημαίνει το γεγονός ότι η ανώτερη εισοδηματική τάξη δηλώνει μία επιλογή κεντροδεξιά; Τελικά ποιος κερδίζει τη μάχη στο χώρο του κέντρου;
Το στοίχημα που χάθηκε κάποια στιγμή το 2015, φαίνεται τώρα να τίθεται με διαφορετικούς όρους. Όμως η εκλογική διασπορά της μεσαίας τάξης, παρά την ανταλλαγή που φαίνεται να καταγράφεται μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Νέας Δημοκρατίας, είναι ένα γεγονός που σημαίνει ότι δεν έχει διατυπωθεί ένα αφήγημα, το οποίο να γίνεται αντιληπτό συνολικά από τη μεσαία τάξη, ως το δικό της ηγεμονικό και προνομιακό πολιτικό αφήγημα. Αυτό πιστεύω ότι είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η σχέση της μεσαίας τάξης με το πολιτικό κέντρο... Αυτή η σχέση, συνολικά, της μεσαίας τάξης με το πολιτικό κέντρο είναι το πρόβλημα του εθνικού αφηγήματος της ανασυγκρότησης του τόπου, το πρόβλημα της πολιτικής ηγεμονίας.
Υπήρχαν οι προϋποθέσεις ή θα μπορούσαν να έχουν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις να διατυπωθεί το αφήγημα αυτό, αλλά απεδείχθη ότι αυτό ήταν δύσκολο εγχείρημα, δύσκολο στη σύλληψή του και πολύ πιο δύσκολο στην εκτέλεσή του. Πιστεύω ότι αυτό είναι και το μεγάλο κενό με το οποίο οδηγούμεθα στις εκλογές της 7ης Ιουλίου. Θέλω να ελπίζω ότι, μετά τις εκλογές, το κενό αυτό θα καλυφθεί εκ των πραγμάτων, γιατί η χώρα έχει ανάγκη να έχει μία εθνική προοπτική, να έχει ένα νέο εθνικό και κοινωνικό αφήγημα που οδηγεί στην ανασυγκρότησή της".
Πηγή: evenizelos.gr
Καταρχάς, προκειμένου να προσεγγίσουμε το στόχο μας για ένα πραγματικό εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης, πρέπει να πληρούνται ορισμένες προκαταρκτικές προϋποθέσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές είναι πρωτίστως πολιτικές βέβαια. Δεν αρκεί όμως να υπάρχει μία άλλη κυβέρνηση, χρειάζεται μία διαφορετική κυβερνητική αντίληψη, δεν αρκεί να υπάρχει μία διαφορετική αντιπολίτευση, πρέπει να διαμορφωθεί μία διαφορετική αντίληψη του αντιπολιτεύεσθαι. Δεν αρκεί η στρατηγική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, δεν αρκεί, δηλαδή, να αναγκαστεί ο ΣΥΡΙΖΑ να αντιληφθεί πως οφείλει να ασκήσει αυτοκριτική και να μεταβάλλει τη στάση του, να επιδείξει υπευθυνότητα και συναίνεση. Απαιτείται, πέραν της στρατηγικής ήττας του ΣΥΡΙΖΑ, στρατηγική ήττα της λαϊκιστικής ανευθυνότητας...
Οι πολιτικές προϋποθέσεις στις οποίες αναφέρομαι τώρα, υπερυψούνται εν τέλει σε προϋποθέσεις εθνικές. Πρέπει δηλαδή πολιτικά να διαμορφωθούν συνθήκες εθνικής συναίνεσης και εθνικής ενότητας, όχι εικονικά ή ρητορικά, αλλά με ουσιαστικές πρωτοβουλίες ενημέρωσης και με ουσιαστικές και ειλικρινείς προσκλήσεις συστράτευσης. Αυτό αφορά τα πάντα, πρωτίστως την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας και άμυνας, αλλά αυτό αφορά βεβαίως και τη δημοσιονομική πολιτική και κυρίως την αναπτυξιακή πανστρατιά που πρέπει να διαμορφωθεί.
Εξίσου σημαντικές με τις πολιτικές προϋποθέσεις, είναι οι θεσμικές προϋποθέσεις της εθνικής ανασυγκρότησης. Πρώτη θεσμική προϋπόθεση, αυτή που μειώνει πραγματικά τον κίνδυνο χώρας, το country risk, είναι η σταθερότητα υπό όλες τις εκδοχές της, η κυβερνητική σταθερότητα, η πολιτειακή σταθερότητα και επειδή η επόμενη Βουλή είναι αναθεωρητική, η συνταγματική σταθερότητα. Προκειμένου να έχουμε σταθερότητα, πρέπει να πετύχουμε την αποκατάσταση του κύρους των θεσμών, της Δικαιοσύνης που είναι το κορυφαίο θύμα της περιόδου των προηγούμενων τεσσεράμισι ετών, των ανεξάρτητων αρχών, της δημόσιας διοίκησης, της αυτοδιοίκησης που ταλανίζεται τώρα με την απλή αναλογική και με το τεράστιο πρόβλημα τοπικής κυβερνησιμότητας που θα εμφανισθεί.
Οι θεσμικές προϋποθέσεις στις οποίες αναφέρομαι τώρα είναι και ηθικές και αισθητικές, τα προηγούμενα χρόνια κυριάρχησαν το ψεύδος, η χυδαιότητα, οι νέες μορφές διαπλοκής. Από τη συγκρότηση ομάδων συμφερόντων καταλήξαμε ή μάλλον καταντήσαμε στο σχηματισμό συμμοριών.
Η αποκατάσταση του κράτους δικαίου δεν είναι πολιτικός ή προσωπικός ρεβανσισμός, αλλά θεσμική υποχρέωση που δεν αντιβαίνει -το αντίθετο- στη διαμόρφωση των αναγκαίων συναινέσεων και του κλίματος εθνικής ενότητας.
Στην καρδία, βέβαια, του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης βρίσκονται οι δημοσιονομικές και χρηματοοικονομικές του προϋποθέσεις...
Βεβαίως, ακόμα σημαντικότερες από όλες αυτές τις προϋποθέσεις που ανέφερα –τις πολιτικές, θεσμικές και δημοσιονομικές– είναι οι κοινωνικές προϋποθέσεις, γιατί όπως έχουμε πει πάρα πολλές φορές, το μεγάλο πρόβλημα του έθνους είναι οι αντοχές, οι φοβίες και τα όρια συμπεριφοράς της κοινωνίας... Η μεσαία τάξη είναι αυτή, όπως και εάν την ορίσει κανείς, που ενοποιεί και συνθέτει την κοινωνία...
Η αναζήτηση συνεπώς ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου εκκινεί από τρία ζητούμενα τα οποία προτάσσονται όλων των άλλων.
Πρώτο ζητούμενο είναι η ασφάλεια, πως δεν θα υπάρξει επιδείνωση, και δεύτερο ζητούμενο είναι η παροχή μίας αίσθησης προοπτικής, πως μπορεί να υπάρξει βελτίωση, ώστε να πάψει ο κοινωνικός κορμός να νιώθει απειλούμενος. Άλλωστε είδαμε ότι η μεσαία τάξη ορίζεται τελικά ως πρόσληψη, ως αυτοσυνειδησία και αυτοτοποθέτηση.
Η μεσαία τάξη έχει μία αίσθηση έκπτωσης, είναι η εκπεσούσα από τον μικρομεσαίο παράδεισο της μεταπολίτευσης. Αυτό το αίσθημα του εκπεσόντος ανθρώπου, αυτό το «προπατορικό αμάρτημα» επηρεάζει τις συμπεριφορές μας σε όλα τα επίπεδα, και τις ατομικές και τις συλλογικές, και βέβαια επηρεάζει και τις εκλογικές συμπεριφορές που είναι πάντα πολύ πιο πολύπλοκες, πολύ πιο πολυπαραμετρικές από ό,τι μπορεί να υποθέσει κανείς διά γυμνού οφθαλμού...
Ο κοινός παρονομαστής πιστεύω πως είναι πια η απόλυτη σύγχυση για το τι είναι προοδευτικό και τι είναι συντηρητικό. Η κομμουνιστογενής αριστερά εμφανίζεται πια ως η πιο συντηρητική δύναμη που υπάρχει και το μεγάλο στοίχημα της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας είναι ακριβώς αυτό...
Το πρόβλημα, λοιπόν, είναι εάν μπορούμε στη χώρα μας να σχηματίσουμε μία τέτοια πραγματιστική προοδευτική αντίληψη για αυτό που είναι πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και θεσμικά αναγκαίο, χωρίς να χάσουμε την επαφή μας με τις αξίες του ευρωπαϊκού κεκτημένου και βέβαια της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης δημοκρατίας που συγκεφαλαιώνει τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.
Στο πλαίσιο αυτό, η ανασύσταση της μεσαίας τάξης δεν είναι προϋπόθεση για την εφαρμογή του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης, αλλά είναι αυτό καθεαυτό το εθνικό σχέδιο ανασυγκρότησης".
Η μεσαία τάξη
"Η μεσαία τάξη, όπως και αν την ορίσει κανείς, είναι υπαρκτή και εκτεταμένη, παρότι είναι ασαφής και εσωτερικά αντιφατική. Για να χρησιμοποιήσω κάποιους παλαιότερους φιλοσοφικούς όρους, των παλιών καλών στρουκτουραλιστών, η μεσαία τάξη είναι «ενύπαρκτη αλλά απούσα»...
Η μεσαία τάξη, επίσης, διαφοροποιείται εσωτερικά σε σχέση με το κράτος, γιατί έχει αυτή την καταπληκτική πολλαπλασιαστική δυνατότητα να είναι μεσαία τάξη και του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα, και υπό την έννοια αυτή δεν αρκεί να συνδέουμε τη μεσαία τάξη με κριτήρια εισοδήματος, με κριτήρια περιουσίας, ούτε καν με κριτήρια μορφωτικού επιπέδου και με κριτήρια status και αυτοτοποθέτησης.
Πρέπει να δούμε πώς η μεσαία τάξη μπορεί να λειτουργήσει όχι ως ανάμνηση μίας προηγούμενης κατάστασης, ούτε ως γραμμή φόβου προ του κινδύνου της εκπτώχευσης, αλλά πώς μπορεί να λειτουργήσει ως βάση και ως πλατφόρμα για την ανάταξη της κοινωνίας και της οικονομίας συνολικά.
Μιλάμε, άρα, για να χρησιμοποιήσω τώρα πιο συμβατικούς όρους, για μία μεσαία τάξη που είναι κάτι πολύ ευρύτερο από τις μικρές, πολύ μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Μιλάμε για μία μεσαία τάξη που περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο μεγάλες υποκατηγορίες, την παραδοσιακή όψη της, που περιλαμβάνει πολλές παραδοσιακές μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό αυτοαπασχόλησης, αλλά και για μία νέα μεσαία τάξη, η οποία πέρα από νέου είδους μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις, κυρίως της ψηφιακής οικονομίας, περιλαμβάνει ένα πάρα πολύ μεγάλο, καθοριστικά μεγάλο, ποσοστό μισθωτών.
Όπως και εάν την ορίσει κανείς τη μεσαία τάξη, η αλήθεια είναι ότι υπέστη, πέρα από τις μειώσεις των εισοδημάτων και τις μειώσεις των προοπτικών, μία μείωση του ίδιου του εαυτού της, καθώς έχουμε δραστικό περιορισμό, κυρίως του αριθμού των μικρών, πολύ μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, που φθάνουν το 50%, όπως είδαμε, στον τομέα των κατασκευών, το 30% στον τομέα της μεταποίησης, το 25% του συνόλου, και αυτό δεν αναπληρώνεται από τις εξελίξεις. Ούτε από αυτό που ορίσαμε ως νέα μεσαία τάξη, όπου έχουμε όλα τα επιστημονικά επαγγέλματα, όχι μόνο τους ελεύθερους επαγγελματίες, αλλά και ένα τεράστιο αριθμό μισθωτών του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, θα έλεγα εγώ και συνταξιούχων που προέρχονται από τη μεσαία τάξη, παρότι είναι εκτός πια του παραγωγικού συστήματος...
Η μεσαία τάξη, από την άποψη αυτή, έχει ορισμένα ερωτήματα στα οποία πρέπει να δώσουμε απαντήσεις. Ακόμη και εάν δεν τα λέει με μία φωνή, ακόμη και εάν είναι πολυφωνικός ο τρόπος με τον οποίο εκφέρονται τα ερωτήματα αυτά, εμείς πρέπει να δώσουμε μία απάντηση στο ερώτημα εάν μπορεί να υπάρχει η μεσαία τάξη χωρίς επαρκή εισοδήματα. Εάν μπορεί να υπάρχει η μεσαία τάξη χωρίς αποταμίευση και εάν μπορεί να υπάρχει η εθνική οικονομία χωρίς εθνική αποταμίευση και διεύρυνση της καταθετικής βάσης. Εάν μπορεί να υπάρχει μεσαία τάξη χωρίς στοιχειώδη ακίνητη περιουσία...
Η μεσαία τάξη όμως, ευτυχώς, είναι το συνώνυμο της κοινωνικής συνοχής, όχι μόνο της κοινωνικής κινητικότητας...
Υπάρχει και κάτι ακόμη πιο αισιόδοξο, η μεσαία τάξη είναι το προνομιακό κοινωνικό ακροατήριο των μεταρρυθμιστικών πολιτικών εν τέλει, είναι η στέγη πολλών δημιουργικών, φιλοπρόοδων και προοδευτικών δυνάμεων που αντιλαμβάνονται ότι έχουν συμφέρον να εφαρμοστούν οι μεταρρυθμιστικές πολιτικές.
Η μεσαία τάξη είναι η κιβωτός της λογιοσύνης, είναι ο κοινωνικός χώρος που διαθέτει, συντηρεί και αναπαράγει το μεγαλύτερο διανοητικό κεφάλαιο, αυτή που συνδέεται, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, με τον πολιτισμό, με τη δημιουργία, με το ακαδημαϊκό και ερευνητικό προσωπικό, δηλαδή με τα κρίσιμα ζητήματα της εποχής μας. Βέβαια η μεσαία τάξη είναι η κρίσιμη μάζα για τη συνολική κίνηση της οικονομίας, για τις επενδύσεις στην αγορά ακινήτων, την καινοτομία και στο πεδίο των παραδοσιακών δραστηριοτήτων και στο πεδίο της ψηφιακής οικονομίας..."
Και ο Ευάγγελος Βενιζέλος ολοκλήρωσε την ομιλία του λέγοντας τα ακόλουθα:
"Έρχομαι τώρα στην τελευταία προϋπόθεση προκειμένου η μεσαία τάξη να καταστεί η συγκολλητική δύναμη του εθνικού σχεδίου ανασυγκρότησης. Ποια είναι λοιπόν, μετά από όλα αυτά που συζητήσαμε, η σχέση της μεσαίας τάξης και του πολιτικού κέντρου; Η μεσαία τάξη, μας είπε ο Στράτος Φαναράς προηγουμένως, πρέπει να διακριθεί εσωτερικά σε μία μεσαία τάξη, άρα στο ανώτερο στρώμα της που αυτοτοποθετείται στο κέντρο, και σε ένα στρώμα μικρότερο, μικρομεσαίο, που τοποθετείται στην κεντροαριστερά. Τι σημαίνει αυτή η διάκριση και τι σημαίνει το γεγονός ότι η ανώτερη εισοδηματική τάξη δηλώνει μία επιλογή κεντροδεξιά; Τελικά ποιος κερδίζει τη μάχη στο χώρο του κέντρου;
Το στοίχημα που χάθηκε κάποια στιγμή το 2015, φαίνεται τώρα να τίθεται με διαφορετικούς όρους. Όμως η εκλογική διασπορά της μεσαίας τάξης, παρά την ανταλλαγή που φαίνεται να καταγράφεται μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και Νέας Δημοκρατίας, είναι ένα γεγονός που σημαίνει ότι δεν έχει διατυπωθεί ένα αφήγημα, το οποίο να γίνεται αντιληπτό συνολικά από τη μεσαία τάξη, ως το δικό της ηγεμονικό και προνομιακό πολιτικό αφήγημα. Αυτό πιστεύω ότι είναι το μεγάλο πρόβλημα. Η σχέση της μεσαίας τάξης με το πολιτικό κέντρο... Αυτή η σχέση, συνολικά, της μεσαίας τάξης με το πολιτικό κέντρο είναι το πρόβλημα του εθνικού αφηγήματος της ανασυγκρότησης του τόπου, το πρόβλημα της πολιτικής ηγεμονίας.
Υπήρχαν οι προϋποθέσεις ή θα μπορούσαν να έχουν διαμορφωθεί οι προϋποθέσεις να διατυπωθεί το αφήγημα αυτό, αλλά απεδείχθη ότι αυτό ήταν δύσκολο εγχείρημα, δύσκολο στη σύλληψή του και πολύ πιο δύσκολο στην εκτέλεσή του. Πιστεύω ότι αυτό είναι και το μεγάλο κενό με το οποίο οδηγούμεθα στις εκλογές της 7ης Ιουλίου. Θέλω να ελπίζω ότι, μετά τις εκλογές, το κενό αυτό θα καλυφθεί εκ των πραγμάτων, γιατί η χώρα έχει ανάγκη να έχει μία εθνική προοπτική, να έχει ένα νέο εθνικό και κοινωνικό αφήγημα που οδηγεί στην ανασυγκρότησή της".
Πηγή: evenizelos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου