Θεμέλιο της ελευθεροτυπίας, η προστασία των δημοσιογραφικών πηγών

Θεμελιώδη προϋπόθεση και ακρογωνιαίο λίθο της ελευθερίας του Τύπου, αλλά και εγγύηση για την απρόσκοπτη λειτουργία του στις σύγχρονες δημοκρατίες χαρακτηρίζουν την προστασία των δημοσιογραφικών πηγών έγκριτοι συνταγματολόγοι και νομικοί με δηλώσεις τους στην «Καθημερινή». 

Με αφορμή την εξώδικη δήλωση της επικεφαλής των εισαγγελέων Διαφθοράς Ελένης Τουλουπάκη, με την οποία ζητεί από την εφημερίδα και τη δημοσιογράφο Ιωάννα Μάνδρου να αποκαλύψει την πηγή του εγγράφου για τους προστατευόμενους μάρτυρες στην υπόθεση Novartis, η «Κ» απευθύνθηκε στον ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών Νίκο Κ. Αλιβιζάτο, στον καθηγητή Ποινικού Δικαίου στο ΑΠΘ Λάμπρο Μαργαρίτη και στον δικηγόρο Βασίλη Χειρδάρη, που είναι εξειδικευμένος στο ευρωπαϊκό δίκαιο. 

Κοινή συνισταμένη όλων είναι η απόλυτη προστασία που προσφέρει στις δημοσιογραφικές πηγές η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Στρασβούργου καθώς και η σημασία της για την ακριβή και αξιόπιστη πληροφόρηση των πολιτών.

Ειδικότερα, οι παραπάνω μεταξύ άλλων αναφέρουν: 

Νίκος Κ. Αλιβιζάτος: Αντί για άλλο σχόλιο, θέλω απλώς να παραθέσω μια σκέψη της πολυσχολιασμένης απόφασης Goodwin κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 27.3.1996, την οποία έκτοτε ακολουθεί απαρεγκλίτως το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο του Στρασβούργου σε παρόμοιες υποθέσεις: «Η προστασία των δημοσιογραφικών πηγών είναι μία από τις θεμελιώδεις προϋποθέσεις της ελευθεροτυπίας και των κωδίκων δεοντολογίας που ισχύουν σε πολλά κράτη-μέλη και περιλαμβάνεται σε πολλές διεθνείς συμβάσεις για τις δημοσιογραφικές ελευθερίες […]. Η έλλειψη μιας τέτοιας προστασίας θα μπορούσε να αποτρέψει τις πηγές των δημοσιογράφων να συνδράμουν τον Τύπο στην πληροφόρηση του κοινού για θέματα γενικού ενδιαφέροντος. Κατ’ επέκταση, ο Τύπος δεν θα μπορούσε να παίξει τον ρόλο του ως δημόσιου θεματοφύλακα (public-watchdog) και η ικανότητά του να παρέχει ακριβείς και έγκυρες πληροφορίες θα αποδυναμωνόταν» (σκέψη 39). 

Βασίλης Χειρδάρης: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνωρίζει μια πολύ μεγάλη προστασία στις δημοσιογραφικές πηγές και είναι γνωστή η απόφαση Goodwin κατά Ηνωμένου Βασιλείου. Μάλιστα, στη νομολογία του ΕΔΔΑ η προστασία των πηγών είναι καθολική. Με μόνο μία εξαίρεση σε υπόθεση παιδεραστίας, στην οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος επιβάλλουν την άρση της προστασίας της πηγής, στις υπόλοιπες υποθέσεις που αφορούσαν την αποκάλυψη πηγών, το Δικαστήριο δικαίωσε πανηγυρικά τους δημοσιογράφους, προστατεύοντας την πηγή τους. Συμπερασματικά, η προστασία των δημοσιογραφικών πηγών ταυτίζεται με την ελευθερία του Τύπου και των δημοσιογράφων και τελικά με την προστασία της δημοκρατίας. Η οποιαδήποτε κρατική όχληση δημοσιογράφων για αποκάλυψη των πηγών μόνο ζημιά στην ίδια τη δημοκρατία μπορεί να προκαλέσει. 

Λάμπρς Μαργαρίτης: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο αναγνωρίζει απόλυτη προστασία στις πηγές των δημοσιογράφων. Υπάρχει η εμβληματική απόφαση Goodwin κατά Ηνωμένου Βασιλείου, που ανέλυσε τους λόγους, σύμφωνα με το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), που επιτρέπουν την απόκρυψη των πηγών. Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι η απουσία της προστασίας θα μπορούσε να αποθαρρύνει τις πηγές από την παροχή βοήθειας στον Τύπο για την ενημέρωση του κοινού και επισήμανε ότι χωρίς την προστασία θα μπορούσε να αποδυναμωθεί η ικανότητα του Τύπου να παρέχει αξιόπιστη πληροφόρηση. Καταλήγοντας, στην απόφαση επισημαίνεται: «Η διαταγή δημοσιοποίησης των πηγών δεν θα μπορούσε να συμφιλιωθεί με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ παρά μόνον εάν δικαιολογούνταν από ένα επιτακτικό, πρόδηλο υπέρτερο δημόσιο συμφέρον», κάτι που προδήλως δεν συμβαίνει στη συγκεκριμένη περίπτωση.

Πηγή: kathimerini.gr