Ο Αιδεσιμότατος Τόμας Ρόμπερτ Μάλθους (Thomas Robert Malthus, 13 Φεβρουαρίου 1766 - 29 Δεκεμβρίου 1834), Άγγλος κληρικός και λόγιος, που ασχολήθηκε με την πολιτική οικονομία και την δημογραφία, πίστευε ότι η αύξηση του πληθυσμού είναι πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που μπορεί να συντηρήσει η γη, θεωρώντας ότι η αύξηση του πληθυσμού λειτουργεί ανασταλτικά στην πρόοδο μίας κοινωνίας.
Στο κλασικό του έργο "Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού" (πρώτη έκδοση 1798), υποστήριξε ότι αργά ή γρήγορα ο πληθυσμός θα μειωνόταν από τον λιμό και τις αρρώστιες, κάτι που οδηγούσε στο γνωστό ως Μαλθουσιανή καταστροφή.
Κεντρική θέση στο έργο του Μάλθους ήταν ότι, "ενώ η παραγωγή τροφίμων και πρώτων υλών αναπτύσσεται με ρυθμούς αριθμητικής προόδου (π.χ. 1,3,5,7,9,11...), ο πληθυσμός αναπτύσσεται με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου (π.χ. 1,2,4,8,16,32...). Ωστόσο, η φύση ενεργοποιεί ρυθμιστικούς μηχανισμούς που αποτρέπουν την καταστροφή: πόλεμος, έγκλημα, αρρώστιες, ανηθικότητα. Αυτοί οι ιππότες της αποκαλύψεως λειτουργούν ως δυσάρεστοι μεν, πλην αναγκαίοι ρυθμιστικοί μηχανισμοί, που επαναφέρουν τον δημογραφικό παράγοντα σε θέση ισορροπίας".
Η Μαλθουσιανή Παγίδα, που οφείλει το όνομά της στον Μάλθους, είναι μια θεωρία που υπαινίσσεται ότι για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, το εισόδημα ήταν εν πολλοίς στάσιμο επειδή οι τεχνολογικές ανακαλύψεις και πρόοδοι συντέλεσαν μόνο στην αύξηση του πληθυσμού, παρά σε βελτιώσεις στο γενικό επίπεδο διαβίωσης. Είναι μόνο με την απαρχή της Βιομηχανικής επανάστασης γύρω στο 1800, που το εισόδημα ανά άτομο αυξάνεται δραματικά σε μερικές χώρες, και είναι αυτές που ξεφεύγουν από την παγίδα.
Ήταν ο Τόμας Μάλθους που πρώτος επικαλέστηκε το επιχείρημα ότι σε «κάθε εποχή και σε κάθε κράτος» οι αυξήσεις του πληθυσμού είναι περιορισμένες από τα μέσα διαβίωσης, και ότι όταν αυτά τα μέσα διαβίωσης αυξάνονται, ο πληθυσμός επίσης θα αυξηθεί, και ότι η αύξηση του πληθυσμού θα είναι περιορισμένη από τη «φτώχεια και εξαθλίωση». Αυτή η πεσσιμιστική άποψη της αδυνατότητας της αληθινής προόδου διατυπώθηκε για πρώτη φορά το 1798, ειρωνικά, καθώς ακριβώς εκείνη την εποχή η βιομηχανική επανάσταση είχε ήδη αρχίσει να εξελίσσεται.
Το κεντρικό ζήτημα που έθετε ο Μάλθους ήταν η ικανότητα των ατόμων και του κοινωνικού συστήματος να ρυθμίζουν και να ελέγχουν την αύξηση του πληθυσμού. Έτσι, θεωρούσε ότι τα φτωχότερο στρώματα, καλό ήταν να παντρεύονται σε μεγάλη ηλικία, ώστε να περιορίζεται η σεξουαλική τους δραστηριότητα, κάτι που θα οδηγούσε σε λιγότερους απογόνους και, κατ' επέκταση, σε μείωση του πληθυσμού. Αν και παραδόξως το όνομά του συνδέθηκε με την αντισύλληψη, εκείνος την απέρριπτε ως πράξη ανίερη (ήταν και κληρικός) και πρότεινε ως λύση στο πρόβλημα την απόχη από το σεξ.
Σύμφωνα με τον Τόμας Μάλθους, αυτή η ηθική εγκράτεια, εκτός του ότι θα οδηγούσε σε "πιο ευτυχισμένους γάμους", θα συνέβαλλε και στη βελτίωση των συνθηκών ζωής των φτωχότερων τάξεων.
Στη δεύτερη έκδοση του έργου του "Δοκίμιο για την Αρχή του Πληθυσμού" το 1803 διαβάζουμε και τα εξής: «Ενας άνθρωπος που γεννιέται σε έναν κόσμο τον οποίο ήδη κατέχουν άλλοι, αν δεν μπορεί να έχει τα μέσα διαβίωσης από τους γονείς του, από τους οποίους έχει δικαίωμα να τα ζητάει, και αν η κοινωνία δεν έχει ανάγκη την εργασία του, δεν έχει κανένα δικαίωμα να ζητάει ούτε καν μια μικρή μερίδα φαγητού, δεν έχει καν λόγο να υπάρχει σε έναν τέτοιο κόσμο. Στο πλούσιο συμπόσιο της φύσης δεν υπάρχει μια κενή θέση γι’ αυτόν. Η φύση τού λέει να φύγει, και θα εκτελέσει αμέσως τις εντολές της, αν αυτός δεν μπορεί να βασιστεί στη συμπόνια κάποιου από τους συνδαιτυμόνες. Και αν κάποιος από τους συνδαιτυμόνες σηκωθεί και του παραχωρήσει τη θέση του, άλλοι αποκλεισμένοι θα εμφανιστούν αμέσως για να ζητήσουν την ίδια χάρη και συνεπώς, πολύ γρήγορα, η αίθουσα του συμποσίου θα γεμίσει με ικέτες. Η τάξη και η αρμονία του συμποσίου θα διαταραχθούν, η αφθονία που υπήρχε πριν θα μετατραπεί σε σπανιότητα και η ευτυχία των φιλοξενούμενων θα καταστραφεί από το θέαμα της αθλιότητας και από την πείνα, που θα υπάρχει σε όλες τις γωνιές της αίθουσας».
Αυτές οι σκληρές φράσεις του αποκλεισμού των φτωχότερων στρωμάτων προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις και ο Μάλθους αναγκάστηκε να τις αφαιρέσει από τις μεταγενέστερες εκδόσεις του έργου του.
Τα εμπειρικά δεδομένα που ακολούθησαν ήταν καταπέλτης για τη θεωρία του Μάλθους: Η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας στον 19ο και τον 20ό αιώνα ακολούθησε ρυθμούς εκθετικούς, πολύ ταχύτερους από την αύξηση του πληθυσμού, γεγονός που καταδεικνύει ότι το πραγματικό πρόβλημα της ανθρωπότητας κάθε άλλο παρά ο υπερπληθυσμός ήταν.
Πάντως, παρά τις αδυναμίες και τις ελλείψεις του, το βιβλίο του Τόμας Μάλθους διατηρεί την αξία του, καθώς εισήγαγε στη δημόσια συζήτηση το πρόβλημα των ορίων της ανάπτυξης και της εξάντλησης των φυσικών πόρων.
afirimeno.com
Με στοιχεία από el.wikipedia.org, kathimerini.gr, efsyn.gr
Με στοιχεία από el.wikipedia.org, kathimerini.gr, efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου