Στο Βασιλικό Διάταγμα «περί της διαιρέσεως του Βασιλείου και της Διοικήσεώς του», που δημοσιεύτηκε στις 3/15 Απριλίου 1833, λίγους μόλις μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας από τον Όθωνα, εντοπίζονται οι πρώτες μετονομασίες των επαρχιών και των ομώνυμων πόλεων του νεοσύστατου Ελληνικού Βασιλείου. Κάποιες από αυτές: Η Τριπολιτσά μετονομάζεται σε Τρίπολις, η Βοστίτσα σε Αίγιον, το Μαραθονήσι σε Γύθειον, η Καρύταινα σε Γόρτυνα, το Βραχώρι σε Αγρίνιον, το Καρπενήσι σε Καλλιδρόμη, το Ζητούνι σε Λαμία, τα Σάλωνα σε Άμφισσα.
Ορισμένες από τις πρώτες αυτές μετονομασίες διατηρούνται μέχρι σήμερα, άλλες επέστρεψαν στο προηγούμενο όνομα και άλλες μετονομάστηκαν εκ νέου, αποτυπώνοντας την πολυπλοκότητα του φαινομένου.
Ορισμένες από τις πρώτες αυτές μετονομασίες διατηρούνται μέχρι σήμερα, άλλες επέστρεψαν στο προηγούμενο όνομα και άλλες μετονομάστηκαν εκ νέου, αποτυπώνοντας την πολυπλοκότητα του φαινομένου.
Από το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών:
Η πρώτη μετονομασία οικισμού. Η Πιάδα μετονομάζεται σε Νέα Επίδαυρο
Ο 15ος νόμος που ψηφίστηκε στο ελληνικό κράτος στις 9 Μαΐου 1822, 14 μήνες μετά την επανάσταση και λίγες μέρες μετά την ολοκλήρωση της πρώτης Εθνοσυνέλευσης αποτελεί ταυτόχρονα και τη πρώτη πράξη μετονομασίας οικισμού του ελληνικού κράτους. Το όνομα του οικισμού Πιάδα διολίσθησε αρχικά σιωπηρά στο ελληνικότερον Πεδιάδα και κατόπιν μετονομάστηκε σε Νέα Επίδαυρος αποκτώντας μια ονομασία από το αρχαιοελληνικό παρελθόν. Η πρακτική και η τρέχουσα χρήση του τοπωνυμίου υποχώρησε μπροστά στον ισχυρό συμβολισμό. Παράλληλα, η απόδοση τιμής στο χώρο που φιλοξένησε την θεσμική πράξη γέννησης του ελληνικού κράτους εκφράζεται με την αναβάθμιση του οικιστικού πυρήνα σε πόλη, την παροχή ενός οικονομικού προνομίου (απαλλαγή από τη δεκάτη) και κυρίως την άμεση πρόσδεση του χώρου και των ανθρώπων με την αρχαιότητα. Η μετονομασία αυτή αποτελεί την απαρχή μίας πρακτικής, αλλαγής, προσαρμογής και ενσωμάτωσης του χώρου στις ανάγκες του κράτους που δημιουργείται, αποτελεί το εναρκτήριο λάκτισμα ενός αγώνα υποταγής του χάρτη στις εθνικές προτεραιότητες, μέσω του γλωσσικού ευπρεπισμού και της απαλοιφής ενοχλητικών ιχνών που άφησε η ιστορία του τόπου.
Ένας νέος τοπωνυμικός χάρτης
Ο οικισμός Σαράτσι της υποδιοίκησης Λαγκαδά του Νομού Θεσσαλονίκης το 1920 μετονομάστηκε σε Φάλαρα και το 1927 σε Περιβολάκι. Το Γκίμποβο ή Γκίμνοβο, βόρεια της Νάουσας, μετονομάστηκε διαδοχικά σε Λευκόγεια το 1929, σε Νέα Στράντζα το 1940, σε Ροδακινιά το 1954. Αντίστοιχα και το Γκρόπινο (Γρόπινο) στο νομό Πέλλης το 1928 μετονομάστηκε σε Τρόπινο, το 1940 σε Βαλτολείβαδο και το 1961 σε Δάφνη.
Ο οικισμός Σαράτσι της υποδιοίκησης Λαγκαδά του Νομού Θεσσαλονίκης το 1920 μετονομάστηκε σε Φάλαρα και το 1927 σε Περιβολάκι. Το Γκίμποβο ή Γκίμνοβο, βόρεια της Νάουσας, μετονομάστηκε διαδοχικά σε Λευκόγεια το 1929, σε Νέα Στράντζα το 1940, σε Ροδακινιά το 1954. Αντίστοιχα και το Γκρόπινο (Γρόπινο) στο νομό Πέλλης το 1928 μετονομάστηκε σε Τρόπινο, το 1940 σε Βαλτολείβαδο και το 1961 σε Δάφνη.
Τα παραδείγματα των παραπάνω οικισμών συγκαταλέγονται στους περίπου 5.000 οικισμούς της Ελλάδας (πόλεις και χωριά) που μετονομάστηκαν μία ή περισσότερες φορές από το 1831 έως το 2011. Οι μετονομασίες των οικισμών συνδέονται με τις διαδοχικές διοικητικές μεταρρυθμίσεις αλλά κυρίως αναδεικνύουν τις προτεραιότητες της κρατικής πολιτικής και τους προβληματισμούς που αναπτύχθηκαν γύρω από την αναγκαιότητα ενός νέου τοπωνυμικού χάρτη που θα αποτύπωνε την «ενότητα του ελληνισμού στο χώρο και το χρόνο».
Τα τοπωνύμια θεωρήθηκαν τεκμήρια της ιστορικής εξέλιξης του ελληνικού χώρου και η διαχείρισή τους απέκτησε χαρακτηριστικά πολιτικού ζητήματος από τη δημιουργία του ελληνικού βασιλείου και ύστερα. Η μελέτη της διαδικασίας των μετονομασιών από το 1831 έως το 2011 αποτυπώνει τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά της προσπάθειας για εθνική ολοκλήρωση και τις προτεραιότητες της κεντρικής διοίκησης σε αυτή τη μακρά περίοδο.
Μεθοδολογία
Η ψηφιακή εφαρμογή «Μετονομασίες, 19ος – 21ος αιώνας» υλοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ερευνητικού προγράμματος «Καινούρια Ονόματα – Καινούριος Χάρτης: Ζητήματα μετονομασιών των οικισμών της Ελλάδας 1831-2011», που εκπονήθηκε στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών την περίοδο 2018-2019. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020». Η εφαρμογή αξιοποιεί και συμπληρώνει την προγενέστερη εργασία του ΙΙΕ/ΕΙΕ, για τις μετονομασίες οικισμών από το 1913 μέχρι το 1997, που είναι διαθέσιμη στην ψηφιακή πλατφόρμα Πανδέκτης, υπό τον τίτλο «Μετονομασίες των οικισμών στην Ελλάδα».
Μεθοδολογία
Η ψηφιακή εφαρμογή «Μετονομασίες, 19ος – 21ος αιώνας» υλοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του ερευνητικού προγράμματος «Καινούρια Ονόματα – Καινούριος Χάρτης: Ζητήματα μετονομασιών των οικισμών της Ελλάδας 1831-2011», που εκπονήθηκε στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών την περίοδο 2018-2019. Το πρόγραμμα χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020». Η εφαρμογή αξιοποιεί και συμπληρώνει την προγενέστερη εργασία του ΙΙΕ/ΕΙΕ, για τις μετονομασίες οικισμών από το 1913 μέχρι το 1997, που είναι διαθέσιμη στην ψηφιακή πλατφόρμα Πανδέκτης, υπό τον τίτλο «Μετονομασίες των οικισμών στην Ελλάδα».
Ο χρήστης, πλέον, μπορεί να εντοπίσει όλες τις μετονομασίες οικισμών που πραγματοποιήθηκαν από τη σύσταση του ελληνικού κράτους μέχρι το 2011 και τη διοικητική μεταρρύθμιση «Καλλικράτης», έτσι όπως αποτυπώθηκαν στα Φύλλα Εφημερίδας της Κυβέρνησης (ΦΕΚ). Πρόκειται για ένα σύνολο 4.981 μετονομασιών που μπορούν να αναζητηθούν αλφαβητικά, χρονολογικά και γεωγραφικά. Για τη διευκόλυνση της διαδικασίας είναι απαραίτητος ο τονισμός των αναζητήσεων. Όλες οι μετονομασίες είναι περασμένες στο settlement-renames.eie.gr.
Κάθε λήμμα περιλαμβάνει πληροφορίες τόσο για τη μετονομασία, όσο και για τη διοικητική υπαγωγή του εκάστοτε οικισμού. Κρίθηκε σκόπιμη η κατανομή των οικισμών ανά νομό, καθώς πρόκειται για την πλέον καθιερωμένη και κατ’ επέκταση οικεία διοικητική διαίρεση της επικράτειας. Παρέχονται, επίσης, πληροφορίες και για την επαρχία, στην οποία ανήκε ο εκάστοτε οικισμός.
Κάθε λήμμα περιλαμβάνει πληροφορίες τόσο για τη μετονομασία, όσο και για τη διοικητική υπαγωγή του εκάστοτε οικισμού. Κρίθηκε σκόπιμη η κατανομή των οικισμών ανά νομό, καθώς πρόκειται για την πλέον καθιερωμένη και κατ’ επέκταση οικεία διοικητική διαίρεση της επικράτειας. Παρέχονται, επίσης, πληροφορίες και για την επαρχία, στην οποία ανήκε ο εκάστοτε οικισμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου