«Τίποτα δεν είναι αρκετά σοβαρό για να το πάρεις στα σοβαρά», είχε πει ο Μαρσέλ Ντισάν, ο Γάλλος καλλιτέχνης που εκτός από δημιουργός υπήρξε επίσης θεωρητικός της σύγχρονης τέχνης, την οποία επηρέασε σημαντικά. Παίρνοντας το χιούμορ στα σοβαρά, στρέφοντας το γέλιο ακόμη και προς τον εαυτό του, το 1917 ξεκίνησε μια καλλιτεχνική επανάσταση με ένα αναποδογυρισμένο ουρητήριο. Αυτό το συνηθισμένο αντικείμενο ενός υδραυλικού ανακηρύχθηκε από τον Ντισάν έργο τέχνης, και υπό τον τίτλο «Fountain» («Πηγή») επέδρασε καθοριστικά στην εξέλιξη της νεωτερικής εικαστικής δημιουργίας. Η ανατροπή που έφερε στην καθεστηκυία αισθητική ανήγγειλε τη μετάβαση από τη μοντέρνα στη σύγχρονη τέχνη, και σήμερα, έναν αιώνα αργότερα, εξακολουθεί να θεωρείται καθοριστική ανακάλυψη για τον εικαστικό κόσμο.
«Η έκθεση “Χαχαχα. Το χιούμορ της τέχνης” επιδιώκει να δώσει στο γέλιο τη θέση που του αξίζει στην ιστορία της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης», σχολιάζει ο επιμελητής της, συστήνοντάς μας μια διοργάνωση για την οποία έχουν συνεργαστεί το Centre Pompidou, το KANAL-Center Pompidou και το ING Αrt Center του Βελγίου. «Οι καλλιτέχνες της avant garde βασίστηκαν στο γέλιο και το έκαναν μία από τις βασικές κινητήριες δυνάμεις της νεωτερικότητας. Ωστόσο, μέχρι σήμερα, το χιούμορ παραμένει στο περιθώριο του καθιερωμένου μοντερνιστικού αφηγήματος», σχολιάζει ο επιμελητής δίνοντας έτσι το στίγμα της διοργάνωσης.
Το χιούμορ διασκεδάζει βεβαίως, αλλά ταυτόχρονα υπονομεύει τη σοβαροφάνεια, αμφισβητεί τους καθιερωμένους κανόνες αισθητικής και εντέλει αλλάζει τον τρόπο που βλέπουμε την τέχνη, εξηγεί ίδιος. Ακόμη κι αν είναι ένα μπουκάλι κρασί, ένα φτυάρι χιονιού, μια λέξη τυπωμένη επάνω σε ένα πακέτο τσιγάρων ή η διάσημη «Πηγή», οι δημιουργοί τους βρίσκουν μέσα από τα αστεία τον τρόπο να ξεφύγουν από την παράδοση προτείνοντας νέες εικαστικές μορφές.
Καρικατούρες, παρωδίες, λογοπαίγνια, υπερβολές, φάρσες και πειράγματα. Ποια θα ήταν η τέχνη του 20ού αιώνα χωρίς το απελευθερωτικό γέλιο, που προσέφερε μια αίσθηση ελαφρότητας σε έναν κόσμο που έπαιρνε τον εαυτό του πολύ στα σοβαρά; Η έκθεση, η οποία διαθέτει περισσότερα από 200 έργα, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο διαφορετικά καλλιτεχνικά κινήματα, από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα, έχουν ενσωματώσει το χιούμορ στη δημιουργική διαδικασία.
Η τέχνη κάνει τους ανθρώπους να γελούν από τον 18ο αιώνα, από τα πρώιμα κινούμενα σχέδια και τα δημοσιεύματα στον Τύπο που κορόιδευαν τους καλλιτέχνες, τους κριτικούς της τέχνης και τους συλλέκτες, έως τις χιουμοριστικές εκθέσεις που διοργανώνονταν ως αντίβαρο στα «σοβαρά» σαλόνια της Μπελ Επόκ. Η σοβαροφάνεια κυριολεκτικά κατέρρευσε τη δεκαετία του 1910 με την εμφάνιση του κινήματος Νταντά (Dada), το οποίο αμφισβήτησε τα πάντα. Από εκεί και πέρα, μεμονωμένοι καλλιτέχνες σαν τον Ντισάν και τον Ρενέ Μαγκρίτ ήταν πρόθυμοι να ανατρέψουν με το έργο τους τις ιδρυτικές αρχές των καλών τεχνών. Αυτό συνεχίστηκε σε όλο τον προηγούμενο αιώνα, που δεν δίστασε να αυτοσαρκαστεί εικαστικά, αλλά και να σαρκάσει τους ομοτέχνους.
Τα εκθέματα μας δίνουν την ευκαιρία να ξαναδούμε τα έργα της σύγχρονης πρωτοποριακής δημιουργίας μέσα από ένα διαφορετικό φίλτρο. Η έκθεση παρουσιάζεται στο ING Art Center. Mont des Art των Βρυξελλών. Διάρκεια έως τις 16/1/22.
Τα έργα του Μαρσέλ Ντυσάν (από τη Βικιπαίδεια)
Το κύριο μέρος της καλλιτεχνικής παραγωγής του Μαρσέλ Ντυσάν (Marcel Duchamp) αποτελείται από ready-made, έτοιμα, κοινά αντικείμενα που διάλεγε ο καλλιτέχνης, τα τιτλοφορούσε και τα ονόμαζε "τέχνη". Ο όρος "ready-made" δημιουργήθηκε από τον ίδιο για να περιγράψει το έργο του Ρόδα ποδηλάτου και σκαμνί (1913), μια ρόδα που στερέωσε σε ένα σκαμνί και διασκέδαζε στριφογυρίζοντάς την.
Το γνωστότερο ready-made του Ντυσάν είναι το έργο του Fountain, μία λεκάνη αποχωρητηρίου που φέρει την υπογραφή "R. Mutt 1917". Το έργο δεν παρουσιάστηκε στην έκθεση όπου το είχε αρχικά αποστείλει ο Ντυσάν, παρά την υπόσχεση των διοργανωτών ότι θα παρουσιάζονταν όλα τα έργα αρκεί ο δημιουργός τους να πλήρωνε συνδρομή 6 δολάρια. Το έργο τελικά φωτογραφήθηκε από τον Αλ Στίγκλιτς και η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "The Blind Man", μαζί με σημείωμα της εκδότριας που υπεραμυνόταν της αισθητικής του αξίας.
Έκτοτε δημιουργήθηκε δημόσια συζήτηση σχετικά με το αντικείμενο, το οποίο μάλιστα εξαφανίστηκε λίγο μετά τη φωτογράφησή του. Το Δεκέμβριο του 2004 το έργο του Fountain, ανακηρύχθηκε το πλέον επιδραστικό έργο του 20ού αιώνα από 500 σημαντικούς ανθρώπους της βρετανικής τέχνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου