Το «Χιούμορ» του Terry Eagleton

Βιβλίο, για το μυστήριο του γέλιου και τις θεωρίες που το συνοδεύουν

Κατά τον Τέρι Ίγκλετον, διάσημο Βρετανό πανεπιστημιακό και κριτικό, η πειστικότερη εξήγηση του «γιατί γελάμε» βρίσκεται στη θεωρία της ασυνάφειας: «μια αιφνίδια αλλαγή προοπτικής, μια απρόσμενη κατάρρευση του νοήματος, μια αξιοπρόσεκτη δυσαρμονία ή αντίφαση».

Γραμμένο από έναν καταξιωμένο και εμβριθή στοχαστή, το μελέτημα αυτό περιστρέφεται γύρω από τη φύση και τις λειτουργίες του χιούμορ. Γιατί γελάμε; Τι πρέπει να συμπεράνουμε από τις ποικίλες μορφές γέλιου, από το ξεκάρδισμα και το κακάρισμα έως τον καγχασμό και το χάχανο; Είναι το χιούμορ ανατρεπτικό ή, αντίθετα, εκτονώνει απλώς τις εντάσεις; Μπορούμε να ορίσουμε το "πνευματώδες χιούμορ";

H μελέτη του Eagleton, γεμάτη διαφωτιστικές ιδέες και πολλά εξαιρετικά αστεία, εξετάζει κριτικά διάφορες γνωστές θεωρίες περί χιούμορ, μεταξύ των οποίων την άποψη ότι πηγάζει από την ασυνάφεια, καθώς και τη θεωρία που υποστηρίζει ότι το χιούμορ αντικατοπτρίζει μια σχεδόν σαδιστική μορφή ανωτερότητας έναντι των άλλων.

Ο Ίγκλετον περιγράφει σε αυτό το θαυμάσιο εγχειρίδιο, το εξής περιστατικό που του έτυχε σε ένα βιβλιοπωλείο: «Ένας φίλος μου, διακεκριμένος φιλόσοφος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, στεκόταν μπροστά στο ράφι και ξεφύλλιζε έναν τόμο με τίτλο "Η φιλοσοφία απλά και κατανοητά". Άδραξα, λοιπόν, την ευκαιρία να αστειευτώ. Τον πλησίασα και μουρμούρισα στο αυτί του: “Αυτό το βιβλίο είναι λίγο δύσκολο για εσένα, δεν νομίζεις;”. Εκείνος γύρισε τρομαγμένος και η πρώτη μου σκέψη ήταν ότι είχε κάνει κάποιου είδους πλαστική επέμβαση. Ύστερα, όμως, συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν ο φίλος μου, αλλά κάποιος παντελώς άγνωστος».

Αντλώντας από ένα ευρύ φάσμα λογοτεχνικών και φιλοσοφικών πηγών, από τον Αριστοτέλη και τον Θωμά τον Ακινάτη έως τον Χομπς, τον Φρόιντ και τον Μπαχτίν, ο συγγραφέας αναζητά τους κρυφούς ψυχαναλυτικούς μηχανισμούς πίσω από το χιούμορ και ερμηνεύει την κοινωνική και πολιτική του εξέλιξη ανά τους αιώνες.

Πηγές: Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου (εκδόσεις Πεδίο) και
kathimerini.gr/k-magazine