Ζούμε, αλήθεια, την παρακμή της Δύσης; Το σύνηθες χάος του κόσμου

Του Κέβιν Φέδερστοουν / Καθημερινή

Υστερα από μια περίοδο αβεβαιότητας και εικασιών σχετικά με το πού βρισκόταν, ο Οσκαρ Ουάιλντ απάντησε στις ερωτήσεις των δημοσιογράφων με την εξής δήλωση: «Οι πληροφορίες περί του θανάτου μου ήταν υπερβολικές». Οσοι πιστεύουν ότι οι σημερινές διεθνείς απειλές και η αστάθεια προμηνύουν την παρακμή της Δύσης δικαιολογούν μια παρόμοια απάντηση.

Ακόμη και πριν από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, το διεθνές σύστημα ήταν πολυκεντρικό. Ωστόσο, τα άλλα αναδυόμενα κέντρα ισχύος γνώρισαν διακυμάνσεις. Σήμερα, λίγοι αναφέρονται στην απειλή που συνιστούν οι «BRICS» – πρώην δημοφιλής όρος για τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική, μαζί με την Κίνα. Οι περιπέτειες του Πούτιν στην Ουκρανία αποκάλυψαν τις αδυναμίες των συμβατικών του δυνάμεων: οι ερασιτέχνες στρατιώτες αποδείχθηκαν ισχυρότεροι από τα στρατεύματά του, τα οποία έδειξαν αποδιοργάνωση και χαμηλό ηθικό. Τα όπλα που ήρθαν από το Ιράν προκάλεσαν πολλές ζημιές στην Ουκρανία τις τελευταίες εβδομάδες, αλλά εκθέτουν την ανικανότητα της Μόσχας. Και στο ίδιο το Ιράν μαθήτριες διαμαρτύρονται γενναία για μια ατζέντα που έχει τις ρίζες της στα δυτικά πρότυπα. Ευρύτερα, ο επανεκλεγείς πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ στρέφει την Κίνα προς ένα σύστημα προσωπικής εξουσίας και μεγαλύτερης απολυταρχίας, που εγκυμονεί κινδύνους για μεγαλύτερες μελλοντικές πολιτικές και κοινωνικές προκλήσεις στο εσωτερικό της χώρας.

Εν συνόλω, το διεθνές σύστημα εξακολουθεί να κυριαρχείται από τη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη. Κυριαρχούν στο G7 και σε οργανισμούς όπως η Παγκόσμια Τράπεζα. Περίπου το 80% των επίσημων αποθεμάτων στον κόσμο τηρείται είτε σε δολάριο είτε σε ευρώ. Αλλες οικονομίες μπορεί να φοβούνται τον αποκλεισμό από την υπηρεσία χρηματοοικονομικών μηνυμάτων SWIFT: όπως έγινε με το Ιράν και παραλίγο με τη Ρωσία. Η στρατιωτική ικανότητα της Δύσης παραμένει ανώτερη: περίπου το 70% των στρατιωτικών δαπανών στον κόσμο γίνεται για τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους. Στον πολιτιστικό τομέα, γίγαντες όπως η Google κυριαρχούν στο Διαδίκτυο και ο κόσμος παρακολουθεί Netflix ή το Χόλιγουντ.

Η Δύση σήμερα αντιμετωπίζει και πάλι κλυδωνισμούς, αλλά η δομική υπεροχή της θα επιβιώσει για τουλάχιστον μια γενιά και, πέραν αυτού, οποιεσδήποτε προβλέψεις αγγίζουν τη σφαίρα της φαντασίας. Το κόστος της πανδημίας και του πολέμου στην Ουκρανία έχει διαταράξει τη δημοσιονομική θέση των εθνικών κυβερνήσεων. Μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση αποτελεί εύλογο μεσοπρόθεσμο κίνδυνο. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι νεοφιλελεύθεροι τζιχαντιστές πειραματίστηκαν με ένα ιδιότυπο μείγμα πολιτικής: υψηλό χρέος και περικοπές φόρων και απέτυχαν. Οι (χρηματοπιστωτικές) αγορές δεν είχαν εμπιστοσύνη στους «οπαδούς της ελεύθερης αγοράς», που εγκατέλειψαν τις αρχές του «ισχυρού χρήματος».

Η αυτοπεποίθηση και η εμπιστοσύνη είναι εκείνες που υπέστησαν πλήγμα. Τα παλαιότερα παραδείγματα δεν αποδίδουν πλέον και οι προσδοκίες του κόσμου έχουν μετακινηθεί. Πράγματι, η κοινωνική ένταξη και η διανεμητική πολιτική είναι και πάλι στη μόδα. Οι κεντροδεξιές κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο ενισχύουν τώρα την οικονομία με μια «ρετρο-κεϊνσιανή» άνθηση, απορρίπτοντας τη λιτότητα που είχαν επιβάλει μετά το κραχ του 2008.

Η πολιτική μας παραμένει σε συγκρουσιακή άνοδο. Οι αποτυχίες των κυρίαρχων ηγετών του παρελθόντος τροφοδοτούν την υφέρπουσα απήχηση των πολιτικών ταυτότητας. Πλανάται η σκοτεινή πλευρά της εκλογικής πολιτικής: Ο Μπολσονάρο και ο Ερντογάν μπορεί να επανεκλεγούν, ο Ορμπαν και ο Κατσίνσκι εξακολουθούν να κυριαρχούν – ο καθένας σε συστήματα που ήταν ήδη εύθραυστες δημοκρατίες. Οι ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ μπορεί να ενισχύσουν την προοπτική επιστροφής του Τραμπ.

Οι σχέσεις μεταξύ γειτονικών χωρών εγκυμονούν κινδύνους για στρατιωτικές περιπέτειες. Ο Ερντογάν αναζωπυρώνει την τουρκική επιθετικότητα του παρελθόντος. Το Ιράν τροφοδοτεί τη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή. Οι ΗΠΑ αναλαμβάνουν κινδύνους για την Ταϊβάν. Η Κίνα αποτελεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία στον Ειρηνικό. Οι περιφερειακές ισορροπίες αναπροσαρμόζονται. Αυτό όμως είναι το πεδίο εφαρμογής τους: δεν επαναπροσδιορίζουν την παγκόσμια τάξη στις βασικές αρχές της.

Τη δεκαετία του 1970, μας έλεγαν ότι η Δύση βρισκόταν σε παρακμή. Τότε, όπως και τώρα, φαινόταν ότι στον κόσμο επικρατούσε χάος. Η Ιαπωνία θα αμφισβητούσε οικονομικά τις ΗΠΑ. Η Σοβιετική Ενωση φαινόταν όλο και πιο ισχυρή. Σήμερα, πρέπει και πάλι να είμαστε συγκρατημένοι. Ο Οσκαρ Ουάιλντ το εξέφρασε με τον καλύτερο τρόπο.

* Ο κ. Κέβιν Φέδερστοουν είναι καθηγητής και διευθυντής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου στο London School of Economics.

Πηγή: kathimerini.gr
(Η 4η άποψη από τις 6 που αναδημοσιεύουμε από σχετικό άρθρο)

Σχετικές αναρτήσεις:
Ζούμε, αλήθεια, την παρακμή της Δύσης; Τι έρχεται μετά την ηγεμονία
Ζούμε, αλήθεια, την παρακμή της Δύσης; Η γοητεία της πτώσης και ο κόσμος μας
Ζούμε, αλήθεια, την παρακμή της Δύσης;