Ο Νικός Καζαντζάκης για τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο

«Το μεγάλο μυστικό της τελειότητας στη ζωή και στην τέχνη λέγεται ισορρόπηση. Η σάρκα στην ελληνική τέχνη, δεν βάρυνε για ν' αποχτήσει δύναμη, μήτε έγινε ανάλαφρη για ν' αποχτήσει χάρη. Βρήκε και στάθηκε στο εξαίσιο σύνορο της τέλειας ισορροπίας. Αυτό είναι το ελληνικό θάμα» αναφέρει ο Νικός Καζαντζάκης.

Με αφορμή τα δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών για διαπραγματεύσεις μεταξύ Βρετανίας και Ελλάδας σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα, τα οποία μετά την αρπαγή τους απο λόρδο Έλγιν μεταφέρθημαν στη Βρετανία το 1806 και έκτοτε εξακολουθούν να βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.

Η αίσθηση του Νίκου Καζαντζάκη για τα Γλυπτά του Παρθενώνα, όπως αποτυπώνεται στο μυθιστόρημά του "Ο Ανήφορος", που μόλις πρόσφατα (και για πρώτη φορά) εκδόθηκε από τις εκδόσεις Διόπτρα και έτυχε να το διαβάζω τις μέρες αυτές. Εκτυλίσσεται στα μέσα της δεκαετίας του '40, αμέσως μετά τον πόλεμο. Την αφηγείται το κεντρικό πρόσωπο του έργου του, ο Κοσμάς:

(...) «Και πήγα στη μεγάλη αίθουσα με τα ελληνικά μάρμαρα. 

Χαρά ειδωλολατρική, γυμνά ηλιοψημένα κορμιά, άνεμος ανοιξιάτικος φυσάει, γέλασε επιτέλους το ψακωμένο χείλι της μοίρας. 

Στέκουμαι μπροστά από τ' ανάγλυφα του Παρθενώνα και νιώθω πως το μεγάλο μυστικό της τελειότητας στη ζωή και στην τέχνη λέγεται: ισορρόπηση. 

Η σάρκα εδώ, στην ελληνική τέχνη, δεν βάρυνε για ν' αποχτήσει δύναμη, μήτε έγινε ανάλαφρη για ν' αποχτήσει χάρη. 

Κατόρθωσε ν' αλαφρώσει την ύλη χωρίς να της αφαιρέσει την δύναμη, να την αλαφρώσει ακριβώς ίσια με το σημείο που αρχίζει η χάρη. Λίγο πιο δώθε να σταματούσε θα γίνουνταν δυνατή μα δυσκίνητη, λίγο πιο πέρα να πήγαινε θα καταντούσε χαριτωμένη κι αδύνατη. 

Βρήκε και στάθηκε στο εξαίσιο, αόρατο στο γυμνό μάτι, σύνορο της τέλειας ισορροπίας. 

Αυτό είναι το ελληνικό θάμα» (...)

Takis Ant / afirimeno.com

Πληροφορίες από το "Ο Ανήφορος", εκδόσεις Διόπτρα (σελίδα 147)