Το προφίλ του εφηβικού εθισμού στα social media

Αποκαλυπτικά στοιχεία έρευνας του ΕΠΙΨΥ. 

Από την «Καθημερινή»:

Εναλλαγές διάθεσης, άγχος, τάση απομόνωσης, παραμέληση του σχολείου. Οι κοινότοπες αυτές συμπεριφορές σκιαγραφούν συνήθως τον σύγχρονο έφηβο. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια εξετάζονται και υπό ένα διαφορετικό πρίσμα, αυτό της εκτεταμένης χρήσης κινητών και μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Μπορεί, λοιπόν, η εφηβεία να είναι μια περίοδος όπου τα πιο παράλογα συναισθήματα είναι απλά μέρος της καθημερινότητας, ωστόσο πολλά είναι τα ερωτήματα για το κατά πόσο οι τεράστιες αλλαγές που έχει φέρει η τεχνολογία στη ζωή μας έχουν κάποιο αντίκτυπο στην ψυχική υγεία των παιδιών Γυμνασίου και Λυκείου.

Εικόνες και συνήθειες που βλέπουμε σε καθημερινό επίπεδο προβληματίζουν: παιδιά που είναι έξω μεν, αλλά κάθονται σε μια σειρά και έχουν τα κινητά στα χέρια· που αντί να κλωτσάνε μια μπάλα, παίζουν Fortnite με τους φίλους τους· που αντί να γυρίσουν το κεφάλι και να μιλήσουν στη διπλανή τους, της ανοίγουν τη συζήτηση μέσω TikTok. Πώς επιδρούν όλα αυτά στον ψυχισμό των εφήβων;

«Στις δια-ζώσης επαφές των εφήβων έχει περιοριστεί σημαντικά η απευθείας οπτική επικοινωνία, η οποία έχει σε μεγάλο ποσοστό αντικατασταθεί από μια διαθλασμένη οπτική επικοινωνία με την παρεμβολή του κινητού», δηλώνει η Άννα Κοκκέβη, ομότιμη καθηγήτρια Ψυχιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).

Μαζί με την ομάδα της (Τάσος Φωτίου, Μυρτώ Σταύρου, Ελευθερία Καναβού, Clive Richardson), «τρέχουν» την «Πανελλήνια Ερευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων-μαθητών», η οποία υλοποιείται από το 1998 και κάθε τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα, από το Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ).

Ένας στους 7 κάνει προβληματική χρήση

Στην προσπάθεια να απαντηθεί το ερώτημα εάν συνδέεται η έντονη χρήση κινητών και social media με την επιβαρυμένη ψυχική υγεία των εφήβων, όπως επίσης και να σκιαγραφηθεί το προφίλ του εφηβικού εθισμού στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης στην Ελλάδα, η κ. Κοκκέβη και η ομάδα της έδωσαν στην «Καθημερινή» αδημοσίευτα, προκαταρκτικά στοιχεία για το 2022. Η πανελλήνια έρευνα του ΕΠΙΨΥ έγινε σε περίπου 6.250 μαθητές 11,5, 13,5 και 15,5 ετών.

Για να προσδιοριστεί η «προβληματική χρήση των σόσιαλ», οι έφηβοι απάντησαν σε μια σειρά από ερωτήσεις σχετικά με τη χρήση τους το χρονικό διάστημα έως και 12 μήνες πριν από την έρευνα. Ερωτήθηκαν για παράδειγμα, εάν συχνά ένιωσαν ότι ήθελαν να περάσουν ολοένα και περισσότερο χρόνο χρησιμοποιώντας τα, εάν συχνά τα χρησιμοποίησαν για να «ξεφύγουν» από αρνητικά συναισθήματα ή εάν παραμέλησαν άλλες δραστηριότητές τους γιατί ήταν συνδεδεμένοι σε αυτά.

Μεταξύ άλλων, τα προκαταρκτικά στοιχεία για το 2022 δείχνουν ότι ένας στους 7 εφήβους (το 13%) έκανε προβληματική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η προβληματική αυτή χρήση ήταν σε σημαντικά μεγαλύτερα ποσοστά:

• στα κορίτσια (16%), συγκριτικά με τα αγόρια (9%) και
• στους 13χρονους (16%) και τους 15χρονους (16%, μαθητές της Α Λυκείου), συγκριτικά με τους 11χρονους (6%).

Αναφορικά με την προσκόλληση στα κινητά και στα social media, η κ. Κοκκέβη τονίζει ότι η κατηγορία των εφήβων δεν είναι καθόλου ομοιογενής. Για παράδειγμα, με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται (ενδεχομένως και εκλογικεύεται) η χρήση αυτών, ειδικά στο Λύκειο. · Ειδικότερα, οι μαθητές της Α’ Λυκείου βρίσκονται υψηλά στην κλίμακα προσκόλλησης στα social media (44%) συγκριτικά με τους μαθητές της Γ’ Λυκείου (39%). «Με το πέρασμα από τη μία τάξη του Λυκείου στην άλλη τόσο το πλαίσιο όσο και οι ίδιοι οι έφηβοι παρουσιάζονται περισσότερο έτοιμοι και ανθεκτικοί στο να ρυθμίσουν την εμπλοκή τους με αυτά», σχολιάζει η καθηγήτρια.

Γιατί οι έφηβοι δεν «κόβουν» τα σόσιαλ

Οι παλαιότερες γενιές πάντα είχαν μια τάση να κουνούν το δάχτυλο στις νεότερες και διαβάζοντας στοιχεία όπως τα παραπάνω είναι εύκολο να ανησυχήσει κάποιος, αλλά και να προχωρήσει σε αφορισμούς.

Από την άλλη, η κ. Κοκκέβη δίνει μια άλλη διάσταση για να εξηγήσει γιατί οι έφηβοι δυσκολεύονται να ελέγξουν τη χρήση του διαδικτύου και των social media. Οι σημερινοί έφηβοι:

1. Εχουν μεγαλώσει σε πλαίσια όπου η χρήση του κινητού και των social media θεωρούνταν ήδη «φυσιολογική».

2. Λόγω αυτού, εμφανίζουν προσκόλληση στο κινητό και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με έντονα -σε κάποιες περιπτώσεις- στοιχεία εθισμού.

3. Εχουν αναπτύξει και συντηρούν μέσω των apps έναν κώδικα επικοινωνίας.

4. Θέλουν να περιορίσουν το FOMO (fear of missing out, «φόβος του να μείνω στην απ’ έξω»).

Εξάλλου, όπως υπογραμμίζει η ίδια, και οι γονείς των εφήβων αφιερώνουν αρκετές ώρες ημερησίως στα κινητά, με αποτέλεσμα να επιβεβαιώνουν εμμέσως την «κανονικότητα» της χρήσης τους και να δυσχεραίνουν ουσιαστικά το έργο των παιδιών τους που θα επιδιώξουν κάποια στιγμή να τα περιορίσουν. (...)

Τα απρόσμενα θετικά στοιχεία

Πάντως, οι αλλαγές στις συνήθειες που έχει επιφέρει η χρήση κινητών και ο περιορισμός των δια ζώσης κοινωνικών συναναστροφών έχουν και κάποιες «ακούσιες» θετικές συνέπειες. Σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ελλάδα καταγράφονται τάσεις όπως η μείωση της χρήση καπνού (αλλά αύξηση του vaping), καθώς και μια σχετική σταθερότητα στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ουσιών, όπως επίσης και στο σωματικό bullying, αν και έχει αυξηθεί το ψηφιακό.(...)

Πηγή: kathimerini.gr