Περί ψευδωνύμων στη δημοσιογραφία

Πολλοί άνθρωποι, κυρίως συγγραφείς και καλλιτέχνες, χρησιμοποιούν ψευδώνυμα για διάφορους λόγους, όπως απόκρυψη ταυτότητας, γένους ή φυλής. Αλλά και στη δημοσιογραφία η χρήση ψευδωνύμου είναι μια παλιά ιστορία.

Πάντα λοιπόν υπήρχαν άνθρωποι στα ΜΜΕ που έγραφαν με ψευδώνυμο. Οι λόγοι μπορεί να είναι οι εξής:

• Γιατί παράλληλα είχαν κάποια κοινωνική ή επαγγελματική θέση ασύμβατη με τη δημοσιογραφία.
• Γιατί οι ίδιοι δούλευαν σε διαφορετικά ανταγωνιστικά Μέσα.
• Για να προστατέψουν την προσωπική τους ζωή και ασφάλεια, ειδικά αν κάνουν κριτική ή έρευνα για ευαίσθητα ή επικίνδυνα θέματα.
• Για να δημιουργήσουν μία σκηνική προσωπικότητα που να ταιριάζει καλύτερα στο είδος ή το κοινό που απευθύνονται.
• Για να δώσουν μία φωνή σε μειοψηφίες ή κοινωνικές ομάδες που δεν έχουν εκπρόσωπο στα μέσα.
• Για να διαχωρίσουν τη δημοσιογραφία από τη λογοτεχνία, αν γράφουν και στους δύο τομείς.

Εξάλλου, σημασία έχει τι γράφουν και όχι αν το γράφουν επώνυμα ή με τη χρήση ψευδωνύμου.

Ακολουθούν οι απόψεις δυο δημοσιογράφων, του Ηλία Κανέλη και του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη:

Πολύ κακό για το τίποτα
Του Ηλία Κανέλη στα Νέα (από ανάρτησή του στο facebook)

Elias Kanellis

Η σημερινή (19.6.2023) σελίδα στα ΝΕΑ. Περί ψευδωνύμων στη δημοσιογραφία.

Πολύ κακό για το τίποτα

Την ώρα που ο πολύς κόσμος, φαινομενικά αδιάφορος και σιωπηλός, βαδίζει προς την κάλπη της επόμενης Κυριακής, στα μικρά πεδία των μαχών απελπισμένοι πελταστές του συριζαϊσμού συνεχίζουν να δίνουν απεγνωσμένες μάχες. Ανάμεσα στα πεδία αυτών των μαχών ακόμα μια φορά βρίσκεται ο Τύπος.
Η χθεσινή τρικυμία σε πλαστικό ποτηράκι περιείχε μια φοβερή ανακάλυψη: ότι στις εφημερίδες και στα περιοδικά (και στα σάιτ) γράφονται και κείμενα από συνεργάτες που υπογράφουν με ψευδώνυμα. Μάλιστα, λέει, κάποιοι ψευδώνυμοι πλάι στο ψεύτικο όνομά τους βάζουν και ψεύτικες φωτογραφίες τους. Η ψευδωνυμία, λένε διάφορα ξεφτέρια, είναι συμβατή με ένα πλαίσιο φιλελευθερισμού, αλλά το να βάζεις και πλαστή φωτογραφία σου μετατρέπει την ψευδωνυμία σε εξαπάτηση. Δηλαδή, τι να κάνουν οι ψευδώνυμοι; Να βάζουν την κανονική φωτογραφία τους;
Το θέμα ξεκινάει από πλουραλιστικά ΜΜΕ ο πλουραλιστικός δείκτης των οποίων δεν συμβαδίζει με την αντίληψη των ευσεβιστών που, σαν χωροφύλακες, επιδιώκουν να βάλουν και να εφαρμόσουν δικούς τους κανόνες στον δημόσιο λόγο. Στην ουσία, επιδιώκουν να ακυρώσουν συντάκτες και, δι’ αυτών, τα ίδια τα Μέσα, που δεν τα θεωρούν όσο φιλικά θα τα ήθελαν (δηλαδή απολύτως). Και για να το κάνουν, επινοούν δικούς τους κανόνες, μετατρέποντας τους κανόνες λειτουργίας κάθε ΜΜΕ σε υπόθεση δικής τους εποπτείας.
Αλλά τα ΜΜΕ δεν είναι κοινωνικά δίκτυα. Δεν είναι ένας χώρος μπάτε σκύλοι αλέστε, και στο τέλος βγαίνει η σούμα. Τα ΜΜΕ είναι συγκροτημένοι οργανισμοί με εσωτερική δομή, ιεραρχίες, γνωστή ταυτότητα που δεν τα χωράει όλα και πεπερασμένους συνεργάτες. Η ψευδωνυμία ή η ανωνυμία είναι υπόθεση της διεύθυνσης κάθε ΜΜΕ, επειδή η διεύθυνση έχει την ευθύνη απέναντι στο νόμο αλλά και απέναντι στους αναγνώστες. Αυτό συνέβαινε ανέκαθεν (Ροΐδης, Σουρής συμπεριλαμβάνονται), συμβαίνει και σήμερα – σε όλα τα ΜΜΕ, όπου είναι δυνατή η ανωνυμία ή η ψευδωνυμία: δεξιά, κεντρώα κι αριστερά, πολιτικά, αθλητικά ή φιλολογικά.
Επειδή η κριτική των ψευδωνύμων εκκινεί από τα αριστερά, επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε έναν παρεμβατικό αριστερό ποιητή και αρθρογράφο, τον Μανόλη Αναγνωστάκη, που έγραφε μετά τη μεταπολίτευση κυρίως στα κομματικά έντυπα του ΚΚΕ εσωτερικού, ο οποίος έχει χρησιμοποιήσει πάρα πολλά ψευδώνυμα, συχνά εφάπαξ, πολύ συχνά στην κομματική εφημερίδα «Αυγή» (όταν ήταν κανονική εφημερίδα). Μελετητές όπως η Άντεια Φραντζή, ο Γιώργος Ζεβελάκης, ο Δημήτρης Κόκορης, ο Κωστής Λιόντης, ο Κυριάκος Ντελόπουλος κ.ά. έχουν μελετήσει αυτά τα ψευδώνυμα, που δεν είναι όλα φιλολογικά: Μίνως Αμαριώτης / Αναπληρωτής / Φανή Δημαρά / Εμμανουήλ Κασιμάτης / Δήμος Κρητικός / Φώτης Παλιός / Σαλβατόρ υ Ρέγιες / Α. Φελιάδης / Σωκρ. Λαζαρίδης / Αλίκη Στεφανίδου / Αλ. Καμής / Θείος Λένον – και βέβαια, ο Μανούσος Φάσσης.
Δεν είναι όλα φιλολογικά ψευδώνυμα. Χρησιμοποιώντας κάποια απ’ αυτά, ο Αναγνωστάκης ασκεί πολιτική κριτική, κυρίως στο ΠΑΣΟΚ της εποχής και στον λαϊκισμό. Κρίνει, επίσης, επιλογές του κόμματος, από την κομματική εφημερίδα ή το περιοδικό της νεολαίας («Θούριος»). Για να μην πούμε για τα σατιρικά ποιήματά του, που υπέγραφε ως Μανούσος Φάσσης – και πριν τυπωθούν σε βιβλίο, είχαν δημοσιευτεί στα έντυπα. Κάποια απ’ αυτά θα προσέκρουαν στην τυποποιημένη ηθικολογία του σημερινού μεταφεμινισμού.
Πολύ κακό για το τίποτα, ακόμα μια φορά.

Η άποψη του Δημήτρη Τριανταφυλλίδη

Ο δημοσιογράφος Δημήτρης Τριανταφυλλίδης, δουλεύει στο Αθήνα 9.84 FM, σε ανάρτησή του στο facebook, στις 19.6.2023, γράφει:

Δημήτρης Τριανταφυλλίδης
Τις τελευταίες ώρες διακινείται μία ανοησία, ενδεικτική της παλαβομάρας, της απελπισίας και της τρικυμίας εν κρανίω των συριζαίων και των συν αυτοίς προθύμων, σχετικά με δημοσιογράφους που γράφουν με ψευδώνυμα.
Έλα ρε φίλε, υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα τα ψευδώνυμα στον Τύπο.
Π.χ. 1 υπάρχει κάποιος που γράφει σε ένα ΜΜΕ, τον θέλει, όμως και ένα άλλο. Για να μην χαλάσει τις σχέσεις του με το πρώτο, γράφει στο δεύτερο με ψευδώνυμο.
Πχ. 2 Πολλοί που γράφουν για αθλητικά και μάλιστα για το στοίχημα, γράφουν με ψευδώνυμα για να αποφύγουν τα προβλήματα.
Π.χ. 3 Πολλοί γράφουν με ψευδώνυμα γιατί απλά έχουν παιγνιώδη διάθεση. Το έχω κάνει κι εγώ πολλές φορές.
Άπειρα τέτοια παραδείγματα.
Π.χ 4 Πόσες φορές δεν είδατε στη θέση του ονόματος "Ειδικού συνεργάτη";
Π.χ. 5 Πόσες φορές ψάχνατε και δεν βρίσκατε το όνομα;
Π.χ. 6 Ξέρετε πόσοι έγραφαν επί χρόνια με ψευδώνυμα στον ελληνικό Τύπο; Κυρίως αριστεροί;
Π.χ 7 Ξέρετε πόσα κείμενα με ψευδώνυμα έχουν γραφτεί και δημοσιευτεί σε αριστερά έντυπα με ψευδώνυμα, τα οποία στρέφονταν κατά των συντρόφων τους; Εκεί να δείτε γλέντια.
Το δε επιχείρημα: μα είναι υμνωδοί του Μητσοτάκη και επικριτικές του ΣΥΡΙΖΑ. Αν ήταν ανάποδα τα πράγματα, θα ήταν οκ;
Βέβαια, μπροστά στην επερχόμενη συντριβή, από κάπου θα πρέπει να πιαστούν οι άνθρωποι. Η προοπτική της περιθωριοποίησης είναι δύσπεπτη, μα ας πρόσεχαν, γιατί τα δύσκολα είναι μπροστά τους. Τα πολύ δύσκολα. — μαζί με Dimitris Triantafyllidis.

afirimeno.com