Η 28η Οκτωβρίου και ο Οδυσσέας Ελύτης

Αποσπάσματα από το σημερινό αφιέρωμα του ΑΠΕ-ΜΠΕ για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, σχετικά με: 

τον Οδυσέα Ελύτη στο αλβανικό μέτωπο, 

το ιστορικό σπίτι του ΟΧΙ και 

το καταφύγιο ιστορικής μνήμης στην Πάτρα: 

28η Οκτωβρίου - Η ανδρεία του ελληνικού στρατού στο αλβανικό μέτωπο και ο Οδυσσέας Ελύτης - ΑΠΕ-ΜΠΕ (amna.gr)

Στις 3 το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Ιταλός πρεσβευτής Εμανουέλε Γκράτσι θα επισκεφθεί τον Έλληνα πρωθυπουργό και ξυπνώντας τον θα του επιδώσει τελεσίγραφο σύμφωνα με το οποίο η Ιταλία, προκειμένου να αισθανθεί ασφαλής, απαιτούσε να καταλάβει βάσεις και άλλα σημεία του ελληνικού εδάφους - όσα θα έκρινε ότι θα χρειαζόταν ως το τέλος της παγκόσμιας σύρραξης. Ο Ιωάννης Μεταξάς θα απορρίψει αμέσως το τελεσίγραφο, λέγοντας: «Alors, c’est la guerre. Λοιπόν, έχουμε πόλεμο». 

Η Ελλάδα είναι πλέον σε πόλεμο με την Ιταλία, έναν πόλεμο στον οποίο θα πάρει μέρος με τον βαθμό του ανθυπολοχαγού ο Οδυσσέας Ελύτης, κινδυνεύοντας να πεθάνει από βαρύ τύφο. «Στο μέτωπο αρρώστησα από βαρύτατο τύφο. Τα νερά που πίναμε όπου βρίσκαμε, ανάμεσα στα πτώματα των μουλαριών, ήταν μολυσμένα. Χωρίς να γνωρίζω τι έχω, χρειάστηκε να κάνω τρία μερόνυχτα με τα πόδια και με το ζώο για να βρεθώ σε βατό δρόμο και να διακομισθώ στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων. Έμεινα εκεί σαράντα μέρες με σαράντα πυρετό, ακίνητος, με πάγο στην κοιλιά. Με είχαν αποφασίσει, αλλά εγώ δεν είχα αποφασίσει τον εαυτό μου». Έτσι θα περιγράψει ο Ελύτης, μια εικοσαετία και πλέον αργότερα, σε συνέντευξή του στο φοιτητικό περιοδικό «Πανσπουδαστική», το 1962, την οδυνηρή περιπέτεια του πολέμου, αλλά και τη νικηφόρα προσπάθειά του να κρατηθεί στη ζωή.

Ο Ελύτης πήρε εξιτήριο τον Απρίλιο του 1941, έκλεινε τότε τα τριάντα του χρόνια, αλλά η φωτιά του αλβανικού μετώπου δεν έσβησε ποτέ από τη μνήμη του. Το 1945 θα δημοσιεύσει στο περιοδικό «Τετράδιο» την ποιητική σύνθεση «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας», που θα αποτελέσει, όπως μας προετοιμάζει ο τίτλος, την ωδή για τον θρίαμβο της Ελλάδας στη σύγκρουσή της με τον ιταλικό στρατό, αλλά και την ελεγεία για το άλγος των πεσόντων και για τη χαμένη νιότη:

Εκεί που πρώτα εκατοικούσε ο ήλιος,
Που με τα μάτια μιας παρθένας άνοιγε ο καιρός,
Καθώς εχιόνιζε απ’ το σκούντημα της μυγδαλιάς ο αγέρας,
Κι άναβαν στις κορφές των χόρτων καβαλάρηδες,

Εκεί που χτύπαγεν η οπλή ενός πλάτανου λεβέντικου
Και μια σημαία πλατάγιζε ψηλά γη και νερό,
Που όπλο ποτέ σε πλάτη δεν εβάραινε
Μα όλος ο κόπος τ’ ουρανού,
Όλος ο κόσμος έλαμπε σαν μια νεροσταγόνα
Πρωί στα πόδια του βουνού,

Τώρα, σαν από στεναγμό Θεού ένας ίσκιος μεγαλώνει,

Τώρα, η αγωνία σκυφτή με χέρια κοκκαλιάρικα,
Πιάνει και σβήνει ένα-ένα τα λουλούδια επάνω της,
Μες στις χαράδρες όπου τα νερά σταμάτησαν
Από λιμό χαράς κείτουνται τα τραγούδια
Βράχοι καλόγεροι με κρύα μαλλιά
Κόβουνε σιωπηλοί της ερημιάς τον άρτο.

Χειμώνας μπαίνει ως το μυαλό. Κάτι κακό
Θ’ ανάψει. Αγριεύει η τρίχα του αλογόβουνου,
Τα όρνια μοιράζονται ψηλά τις ψίχες τ’ ουρανού. (...)

28η Οκτωβρίου - Το ιστορικό σπίτι του «ΟΧΙ» ανοίγει τις πόρτες του για το κοινό - ΑΠΕ-ΜΠΕ (amna.gr)

Το σπίτι, όπου διαδραματίστηκε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές της νεοελληνικής Ιστορίας, θα ανοίξει τις πόρτες του σήμερα το πρωί, ανήμερα της εθνικής επετείου, προκειμένου να υποδεχθεί το κοινό. Πρόκειται για την οικία του Ιωάννη Μεταξά, στην Κηφισιά, εκεί όπου τα χαράματα της 28ης Οκτωβρίου 1940 ο Έλληνας πρωθυπουργός αρνήθηκε το τελεσίγραφο του Ιταλού πρέσβη κι έτσι η Ελλάδα σήκωσε το ανάστημά της στη φασιστική Ιταλία, γράφοντας στη συνέχεια το έπος του ελληνοϊταλικού πολέμου στα βουνά της Πίνδου. 

Η εγγονή του τότε πρωθυπουργού, ιστορικός και βραβευμένη συγγραφέας Ιωάννα Φωκά, θα υποδεχθεί η ίδια, όποιους επιθυμήσουν να το επισκεφτούν, από τις 11 π.μ. έως τις 3 μ.μ. (...)

28η Οκτωβρίου - «Καταφύγιο» ιστορικής μνήμης και γνώσης το μεγαλύτερο και σημαντικότερο καταφύγιο της Πάτρας - ΑΠΕ-ΜΠΕ (amna.gr)

Σε «καταφύγιο» ιστορικής μνήμης και γνώσης έχει μετατραπεί το μεγαλύτερο και σημαντικότερο καταφύγιο που ξεκίνησε να λειτουργεί στην Πάτρα με την έναρξη του πολέμου του 1940, αφού η αχαϊκή πρωτεύουσα ήταν πρώτη μεγάλη πόλη που βομβαρδίστηκε στις 28 Οκτωβρίου από τα ιταλικά αεροπλάνα

Με πρωτοβουλία του πολιτιστικού τομέα του Δήμου Πατρέων, 'αποτυπώνονται', μέσα από την έκθεση που λειτουργεί στο καταφύγιο, μοναδικής αξίας αρχειακού και ιστορικού υλικού στιγμές, από την κήρυξη του πολέμου, τους πρώτους βομβαρδισμούς της Πάτρας, την κατοχή της από τα ναζιστικά στρατεύματα, την αντίσταση και την απελευθέρωση της πόλης.

Σύμφωνα με τον δήμο, ο χώρος του καταφυγίου, κάτω από την πλατεία Υψηλών Αλωνίων, είναι επισκέψιμος σε ετήσια βάση και πλέον έχει μετατραπεί σε πόλο έλξης για σχολεία, φορείς και συλλογικότητες από πολλές περιοχές της Ελλάδας. (...)

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Δείτε και αυτά:
Σπύρος Μελετζής, ο φωτογράφος της Αντίστασης
Κώστας Μπαλάφας, ο φωτογράφος της Αντίστασης και του Κοινωνικού προβληματισμού