Τα ζώα των πολέμων

Αλογα, γαϊδούρια, μουλάρια, σκύλοι, περιστέρια: οι λησμονημένοι ήρωες των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Αριστερά: Πίνακας του Αλέξανδρου Αλεξανδράκη

(...) Στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918), μιας από τις πιο πολύνεκρες συρράξεις στην ιστορία, έχασαν τη ζωή τους πενήντα και πλέον εκατομμύρια (κατά μία συντηρητική εκτίμηση) άνθρωποι, στρατιώτες και άμαχοι, αλλά και σχεδόν δέκα εκατομμύρια ζώα, ιπποειδή στην πλειονότητά τους, που βρέθηκαν στα πεδία των μαχών. Ποτέ μέχρι τότε δεν είχαν χρησιμοποιηθεί τόσο πολλά, κυρίως ιπποειδή, σε μια πολεμική σύγκρουση. Μόλις 60.000 επέστρεψαν στους στάβλους τους. Χρησιμοποιήθηκαν ακόμη και περίπου 20.000 σκυλιά, που κουβαλούσαν εξοπλισμό και μηνύματα και προσέφεραν πολύτιμες υπηρεσίες βοηθώντας στην ανεύρεση επιζώντων. (...)

Φωτογραφία από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο 

Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι απώλειες ζώων ήταν επίσης τεράστιες, υπολογίζονται σε πέντε εκατομμύρια: τα πιο πολλά ήταν ιπποειδή -άλογα, γαϊδούρια και μουλάρια-, αλλά και σκυλιά. Σκοτώθηκαν από εχθρικά πυρά, άλλα πνίγηκαν στη λάσπη στα πεδία των μαχών ή άφησαν την τελευταία τους πνοή εξαντλημένα, φορτωμένα με πυρομαχικά και προμήθειες. Ή έζησαν τη φρίκη ως όπλα στα χέρια των ανθρώπων, όπως τα σκυλιά αυτοκτονίας που χρησιμοποιήθηκαν από τον αμερικανικό στρατό. Είχαν εκπαιδευτεί να τρέχουν προς το μέρος των εχθρικών αρμάτων, φέροντας πάνω τους εκρηκτικούς μηχανισμούς, τις οποίες οι στρατιώτες πυροδοτούσαν την κατάλληλη στιγμή. Και, φυσικά, άγνωστος για πάντα θα μείνει ο αριθμός των ζώων της Γηραιάς Ηπείρου, οικόσιτων και παραγωγικών, που πέθαναν από τους βομβαρδισμούς, την πείνα και τις κακουχίες.

Το 1940 ο ελληνικός στρατός διέθετε 130.000 ιπποειδή, κάποια αγορασμένα, στη συντριπτική πλειονότητά τους όμως ήταν επιταγμένα. Στο αλβανικό μέτωπο, στις εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες στις οποίες τα υπερσύγχρονα μηχανοκίνητα των Ιταλών δεν μπορούσαν να κινηθούν, αυτά τα άλογα, μουλάρια και γαϊδούρια έγιναν καθοριστικός παράγοντας για τη νίκη. Ελάχιστα επέζησαν.

Είναι συγκλονιστική η μαρτυρία ενός στρατιώτη, όπως την μετέφερε πριν από λίγα χρόνια ο γενικός αρχικτηνίατρος, συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Τερψίδης, σε αφιέρωμά του για τα μόνοπλα (ίπποι, όνοι, ημίονοι) του στρατού μας: «Σ’ ένα χαντάκι, σκεπασμένο με χιόνι, ο Ψαρής μου κόλλησε. Πεινασμένο, μουσκεμένο ως το κόκαλο, ταλαιπωρημένο από το αδιάκοπο τρέξιμο πάνω στα κατσάβραχα ήταν γραφτό του να μείνει εκεί. Το χάιδεψα λίγο στο σβέρκο και το φίλησα. Και κίνησα. Σε λίγα βήματα γύρισα να το ιδώ για τελευταία φορά. Μπορεί να ήταν ζώο, αλλά ήταν σύντροφος στον πόλεμο. Είχαμε δει τόσες φορές μαζί το θάνατο, είχαμε περάσει μαζί μερόνυχτα ζωής τέτοια που δεν λησμονιούνται ποτέ. Και το είδα να με κοιτάζει που έφευγα. Τι ματιά ήταν αυτή… Πόσο παράπονο, πόση λύπη φανέρωνε. Μ’ έπιασε το κλάμα. Ο πόλεμος όμως δεν αφήνει καιρό για τέτοια. Σε μια στιγμή σκέφτηκα να το σκοτώσω. Δεν βάσταξε η καρδιά μου και το άφησα εκεί. Με κοίταζε ώσπου χάθηκα πίσω από τον βράχο»…

 Πίνακας του Αλέξανδρου Αλεξανδράκη

«Εκείνα δεν είχαν επιλογή». Αυτές τις λέξεις θα διαβάσει κανείς στη βάση του μνημείου που βρίσκεται στο κέντρο του Λονδίνου, στο Χάιντ Παρκ, και με το οποίο η Μεγάλη Βρετανία τίμησε τα ζώα που σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια των μεγάλων πολέμων στην Ευρώπη. Αντίστοιχα μνημεία υπάρχουν στη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οχι όμως στη δική μας…

Χρωστάμε ένα «ευχαριστώ» σ’ αυτά τα ζώα, λοιπόν, όπως και σε εκείνα που βοήθησαν τη χώρα, σε καιρό ειρήνης, να σταθεί ξανά στα πόδια της. Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 άρχισαν να φτάνουν στη χώρα μας καραβιές με μουλάρια από τις ΗΠΑ («ημίονοι υγιείς και κατάλληλοι διά το ελληνικόν κλίμα», όπως έγραφαν οι εφημερίδες), στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ για την αποκατάσταση της παραγωγικής δραστηριότητας. Αυτά έβαλαν πλάτη, κυριολεκτικά, για την ανασυγκρότηση της Ελλάδας.

Πηγή: kathimerini.gr (απόσπασμα)

Δείτε και αυτό: Το έπος του 1940 σε πίνακες του Αλέξανδρου Αλεξανδράκη