Στο Μαουτχάουζεν (Mauthausen) σήμερα

Διεθνής Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος η 27η Ιανουαρίου. 

Ήταν μια κρύα, γκρίζα μέρα στις αρχές του χειμώνα όταν επισκεφθήκαμε το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, στη βορειοανατολική Αυστρία. Ήταν η δική μας μέρα μνήμης... Εκεί όπου κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και στο όνομα μιας ρατσιστικής ιδεολογίας, του ναζισμού, διαπράχθηκαν κάποια από τα πλέον ειδεχθή εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Λίγα λόγια και κάποιες φωτογραφίες που έτυχε να πάρω, στη συνέχεια:

Είσοδος του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν, στην βορειοανατολική Αυστρία κοντά στην πόλη Λιντς, κατασκευάστικε αρχικά για την κράτηση και την καταναγκαστική εργασία κοινωνικών ομάδων που ήταν αντίθετες στο Ναζιστικό καθεστώς. Όμως, από την κατασκευή του, το 1940, μέχρι την απελευθέρωση, εκτιμάται ότι εκεί, περίπου 100.000 άνθρωποι συνάντησαν τον θάνατο.

Όλες τις εργασίες κατασκευής, τόσο των κτιριακών του εγκαταστάσεων του στρατοπέδου συγκέντρωσης, όσο και του τείχους που το περιέβαλε, τις εκτέλεσαν οι κρατούμενοι. Οι ίδιοι οι κρατούμενοι είχαν τότε εκτελέσει και τις εξορυκτικές εργασίες αποκομίζοντας τόνους γρανίτη από τα παρακείμενα λατομεία, κοντά στις κωμοπόλεις Μαουτχάουζεν και Γκούζεν της βορειοανατολικής Αυστρίας κοντά στην πόλη Λιντς. Τα οικοδομικά αυτά υλικά τα χρησιμοποίησαν για την κατασκευή των εγκαταστάσεων του στρατοπέδου και όχι μόνο. 

Η εργασία στα λατομεία κρατούσε σχεδόν ολόκληρη την ημέρα, με μια ώρα διακοπή το μεσημέρι. Αν κάποιοι κρατούμενοι επιλέγονταν προς θανάτωση, υποχρεώνονταν να ανεβάζουν τα τεμάχια του γρανίτη από το ορυχείο στην επιφάνεια μέσω μιας ξύλινης σκάλας (της επιλεγόμενης και "σκάλας του Θανάτου") μέσα σε ξύλινο πηλοφόρι. Πρακτικά σε αυτή την εργασία τοποθετούνταν, κατά πρώτο λόγο, οι Εβραίοι κρατούμενοι. 

Ένα τείχος, χτισμένο με πέτρα από τους ίδιους τους κρατούμενους, με συρματόπλεγμα στην κορυφή του, περιβάλλει και σήμερα το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Πλήθος από πινακίδες θυμίζουν τις χιλιάδες των θυμάτων από όλες τις χώρες.

Μεταξύ αυτών και μια για τους Έλληνες: "Εις τους δια την ελευθερίαν και την ειρήνης του κόσμου θυσιασθένας εν Mauthausen Έλληνας" αναφέρει η πινακίδα:

Ο Ιάκωβος Καμπανέλης, ο γνωστός Έλληνας θεατρικός συγγραφέας και λογοτέχνης που κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν από το 1943 μέχρι το 1945, οπότε και απελευθερώθηκε από τις συμμαχικές δυνάμεις, γράφει στο βιβλίο του «Μαουτχάουζεν»:«Τον καιρό εκείνο, κάθε Κυριακή που δε δουλεύαμε στέκαμε ώρες ολόκληρες και κοιτάζαμε τις γυναίκες που και κείνες βγαίναν απ' τ' αντίσκηνα και μας κοιτάζανε. Η απόσταση που μας χώριζε ήταν μεγάλη. Είναι ζήτημα αν θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε κι αν ακόμη φωνάζαμε. Κάτι τέτοιο φυσικά κανείς δεν ξεθάρρευε να το δοκιμάσει. Ούτε χρειαζόταν. Αυτό το σιωπηλό αλληλοκοίταγμα που περνούσε δυο φράχτες από συρματόπλεγμα δεν είχε ανάγκη από μιλιά. Ήταν οι ώρες του έρωτα στο Μαουτχάουζεν.
Όμως σκέψου... Αυτές οι γυναίκες κι αυτοί οι άντρες που αλληλοκοιτάζονταν σιωπηλά επί ώρες ατελείωτες ήταν ντυμένοι με τα ίδια ριγωτά, ξεθωριασμένα, χιλιοφορεμένα ρούχα του κάτεργου. Τα σώματά τους ήταν πετσί και κόκαλο, τα μαγουλά τους ρουφηγμένα και μαλλιαρά απ' την αβιταμίνωση. Τα μαλλιά κουρεμένα με μια λουρίδα ξυρισμένη στη μέση, απ' το κούτελο ως το σβέρκο. Μόνο τα μάτια ήταν πιο μεγάλα και πιο βαθιά από άλλοτε για να χωράει ο φόβος.
Το ηλεκτροφόρο με το ρεύμα υψηλής τάσης και το συρματόπλεγμα με τις σκοπιές δεν ήταν μια απλή τεχνική εγκατάσταση, ένας αδιάβατος φράχτης. Εδώ μια διαταγή όριζε να χωριστεί τελεσίδικα τ' αρσενικό απ' το θηλυκό. Μια διαταγή σε μέγεθος μοίρας. Μια διάσπαση του αιωνίου ζεύγους. Ένα παραφύση κόψιμο των από ουρανό και γη ταγμένων να «έσονται εις σάρκαν μίαν». 

Κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου η εργασία στα στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ένας τρόπος τιμωρίας ή και εξόντωσης. Αργότερα όμως, όταν το Ανατολικό μέτωπο άρχισε να απορροφά σημαντικές γερμανικές δυνάμεις, υπήρξε έλλειψη έλλειψη εργατικών χεριών στη βιομηχανία. Την έλλειψη αυτή την κάλυψαν οι κρατούμενοι των στρατοπέδων συγκέντρωσης, οι οποίοι στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκαν και στην πολεμική βιομηχανία. 

Κατά διαστήματα, οι κρατούμενοι του στρατοπέδου περνούσαν από "διαλογή". Ξεχώριζαν τους άρρωστους από τους υγιείς, τους αδύναμους από εκείνους που ήταν ικανοί να δουλέψουν. Όσοι κρίνονταν ακατάλληλοι για εργασία τους οδηγούσαν στο θάνατο.

Μια από τις μεθόδους εκτέλεσης στο στρατόπεδο ήταν εκείνη με τα δηλητηριώδη αέρια, συχνά σε θαλάμους αερίων. Τα σώματα των εκτελεσμένων καταστρέφονταν σε κρεματόρια και οι στάχτες θάβονταν ή διασκορπίζονταν. 

Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν είχε "ιδιόκτητο" θάλαμο αερίων και αποτεφρωτήριο.

"Μεταξύ Μαρτίου 1942 και τέλους Απριλίου 1945 τουλάχιστον 3.455 άνθρωποι δολοφονήθηκαν στο θάλαμο των αερίων με τη χρήση δηλητηριωδών αερίων" όπως μας πληροφορεί μια πινακίδα.

Την τελευταία περίοδο του πολέμου οι κρατούμενοι στο Μαουτχάουζεν άρχισαν να πληθαίνουν, καθώς μεταφέρονταν σε αυτό κρατούμενοι από άλλα στρατόπεδα, που βρίσκονταν πολύ πιο κοντά στις γραμμές του πυρός. Χιλιάδες κρατούμενοι, οι περισσότεροι ασθενείς ή τελείως εξαντλημένοι, έφθαναν στο στρατόπεδο, προκαλώντας κυριολεκτικά χάος. Εκτιμάται (όπως μας πληροφορεί σχετική επιγραφή) ότι περίπου 190.000 άνθρωποι φυλακίστηκαν στο Μαουτχάουζεν, ενώ τουλάχιστον 90.000 είναι εκείνοι που εκεί πέθαναν, εκείνοι που ουσιαστικά δολοφονήθηκαν. 

Στο κρεματόριο, είσοδος:

Στο κρεματόριο, εσωτερικό:

Στο Μουσείο: 

Στο Μουσείο του Μαουτχάουζεν, που είναι πλέον εξοπλισμένο με σύγχρονα οπτικοακουστικά μέσα, μια επιγραφή μας πληροφορεί:
"Πολύ σύντομα μετά την προσάρτηση (Anschluss) της Αυστρίας στην Γερμανία το Μαουτχάουζεν επιλέχθηκε σαν τόπος εγκατάστασης στρατοπέδου συγκέντρωσης. Πολιτικοί αντίπαλοι του καθεστώτος και άτομα που είχαν κατηγοριοποιηθεί ως «εγκληματίες του κοινού ποινικού δικαίου» ή ως «μη κοινωνικοποιημένοι» περιορίστηκαν εδώ στο στραπτόπεδο συγκέντρωσης και εξαναγκάστηκαν να εκτελούν σκληρές εργασίες στα λατομεία γρανίτη. Στις 8 Αυγούστου 1938 τα SS μετέφεραν εδώ τους πρώτους κρατούμενους από το στραπτόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου (Dachau). Οι κρατούμενοι, που αυτή την περίοδο ήταν κυρίως άτομα γερμανικής και αυστριακής καταγωγής και όλοι τους άντρες, έπρεπε να κατασκευάσουν τα δικά τους στρατόπεδα και να εκτελέσουν όλες τις αναγκαίες εξορυκτικές εργασίες στα λατομεία. Πείνα, εξαθλίωση, τυραννική μεταχείριση και βία χαρακτηρίζουν την καθημερινή ζωή των κρατουμένων. Περίπου 500 κρατούμενοι πέθαναν του πρώτους 18 μήνες". 

Δεκάδες χιλιαδες ονόματα θυμάτων γραμμένα σε ογκωδη βιβλία και σε πλάκες γρανίτη, στο μουσείο:

Γράφει ο Ιάκωβος Καμπανέλης στο βιβλίο του «Μαουτχάουζεν»:
"Στις 5 του Μάη, λίγο πριν από το μεσημέρι, ένα θεόρατο αμερικάνικο τανκ, καπνισμένο και σημαδεμένο από τον πόλεμο, γκρέμισε την πύλη του Μαουτχάουζεν και μπήκε στον περίβολο. Κι αυτό το θεόσταλτο άρμα της ελευθερίας ήταν, λέει, ένα από τα αμέτρητα κι ακατανίκητα της ενδεκάτης ταξιαρχίας αρμάτων της τρίτης αμερικάνικης Στρατιάς που διοικούσε κάποιος σπουδαίος στρατηγός ονόματι Τζώρτζ Πάττον!... Τι ωραία λόγια, τι ουράνιες ειδήσεις... Οι πολεμιστές μας κοίταζαν σαστισμένοι, περήφανοι, περίλυποι... Καλά που κάνανε και μείνανε εκεί ψηλά, στη ράχη του τανκ. Γλιτώσανε από τόσες μάχες. Απ' τη χαρά μας δε θα γλιτώναμε. Ουρλιάζαμε, ξεσκίζαμε τα ρούχα μας, ταρακουνιόμαστε σαν διαμονισμένοι. Στριμωχνόμαστε, ποδοπατιόμαστε, για να φτάσουμε κοντά στο τανκ. Πολλοί πέφτανε πάνω και φιλούσανε τα καπνισμένα σιδερικά κι άλλοι χτυπούσανε τα κεφάλια τους και κλαίγανε". 

Στο πάρκο των μνημείων (memorial park), έξω από τον περιφραγμένο χώρο του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν, μια μικρή επιλογή από τα πολλά μνημεία διαφόρων χωρών που είναι εκεί:

Μνημείo Σοβιετικής Ένωσης

Μνημείo Τσεχοσλοβακίας

Το Εβραϊκό Μνημείo

Μνημείo Ουγγαρίας

Η περιοχή του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν και του γύρω χώρου ανακηρύχθηκε στην Αυστρία από το 1949 ως εθνικό μνημείο.

Είναι κάποια μέρη που κάποτε χάθηκαν άδικα δεκάδες χιλιάδες ζωές. Είναι κάποια μέρη που σήμερα προσφέρονται για περίσκεψη και προβληματισμό... Για να μην υπάρξουν ποτέ ξανά Νταχάου, Άουσβιτς, Μαουτχάουζεν...

Σημειώσεις:
Κείμενα από Takis Ant με στοιχεία από τις πολλές ενημερωτικές πινακίδες και επιγραφές που υπάρχουν σήμερα στο χώρο, κυρίως του Μουσείου, καθώς και από τα el.wikipedia.org και kambanellis.gr
Φωτογραφίες: Takis Ant για το afirimeno.com