Για να αντιμετωπίσει τη σοβαρή δημοσιονομική κρίση στη Γαλλία ο αντιβασιλέας Φίλιππος της Ορλεάνης αποφασίζει να δεχθεί τις προτάσεις που του υπέβαλε ο Τζων Λω (1671-1729),
ένας Σκωτσέζος εμπειρογνώμων στα οικονομικά και τραπεζικά ζητήματα, συγγραφέας της πραγματείας με τον τίτλο "Σκέψεις για το νόμισμα και το εμπόριο", που είχε δημοσιευθεί το 1705.
Το 1716, ο Λω έγραφε, μεταξύ άλλων, στον αντιβασιλέα:
«Από τις αρχές του πολιτισμού το νόμισμα χρησιμοποιήθηκε σαν μέσο συναλλαγής... Αρχικά οι άνθρωποι χρησιμοποίησαν κοινά μέταλλα, όπως ο σίδηρος και ο χαλκός... Ύστερα, τα έθνη που διέθεταν ορυχεία χρυσού και αργύρου επέβαλαν τη χρήση των μετάλλων αυτών στις συναλλαγές, υποδουλώνοντας έτσι τους λαούς που δεν διέθεταν τέτοιες πηγές και που αναγκάστηκαν κατά συνέπεια να αγοράζουν πολύτιμα μέταλλα για να μπορούν να κόβουν νόμισμα. Συνέβη αρκετές φορές τα διάφορα κράτη να στερούνται το αναγκαίο μέταλλο για την κοπή νομίσματος... Το δυσάρεστο αυτό είναι πολύ σοβαρό για έναν ηγεμόνα. Να όμως ο καλύτερος τρόπος θεραπείας του κακού:
Θα δώσουμε στους ανθρώπους ένα ανταλλακτικό μέσο που η πρώτη ύλη του θα είναι εύκολο να βρεθεί. Έτσι, ο ηγεμόνας θα μπορεί να αυξάνει ή να ελαττώνει την ποσότητα ανάλογα με τις ανάγκες του κράτους και του εμπορίου, ενώ παράλληλα το ίδιο το υλικό δεν θα έχει πραγματική αξία... Το χαρτί ικανοποιεί απόλυτα τους όρους που απαιτούνται σχετικά με το νόμισμα... Μπορεί να υποδιαιρεθεί με ακρίβεια ως προς τη νομισματική αξία του, ενώ τα ασημένια κέρματα, που θα υπάρχουν πάντοτε στην κυκλοφορία, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τα μικρά καθημερινά έξοδα. Το χαρτί θα ισχύει στη Γαλλία και ο ηγεμόνας θα είναι πάντοτε ρυθμιστής της αξίας του, που θα καθορίζεται από αυτόν ανάλογα με τις ανάγκες του κράτους...
Το κυριότερο πλεονέκτημα του τραπεζογραμματίου, ωστόσο, είναι ότι χρησιμεύει για μεγάλες εμπορικές πράξεις, ενώ τα ασημένια νομίσματα για πράξεις λιγότερο σημαντικές και τα χάλκινα για μικροσυναλλάγές...»
Η εισαγωγή του χαρτονομίσματος ήταν μια μόνο από τις βάσεις του οικονομικού συστήματος που υπέδειξε ο Λω. Για να βελτιωθούν τα οικονομικά της Γαλλίας, βεβαίωνε ο Σκώτος, είναι προπάντων ανάγκη να ξαναδωθεί στην οικονομία η ώθηση εκείνη που μόνο η αύξηση του εμπορίου, εσωτερικού και εξωτερικού, μπορεί να δώσει. Πρέπει λοιπόν να η δημόσια πίστη, ευνοώντας την αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας, έτσι που να ανπτυχθούν οι παραγωγικές δραστηριότητες και να αυξηθούν ταυτόχρονα οι καταναλωτικές ικανότητες του πληθησμού. Τα αναγκαία όργανα για τη συγκεκριμένη πραγματοποίηση του οικονομικού του προγράμματος, καθώρισε ο Λω, ήταν μια Τράπεζα με μεγάλη εμπορική οργάνωση.
Έτσι, το 1716, κατάφερε να ιδρυθεί η Κεντρική Τράπεζα της Γαλλίας, εξουσιοδοτημένη να εκδίδει χαρτονόμισμα.
Το επόμενο έτος συστήθηκε η "Εταιρεία της Δύσεως" που δημιουργήθηκε ειδικά για να διαθέσει σε προσοδοφόρους επενδύσεις -ιδιαίτερα στις υπερπόντιες χώρες- το χαρτονόμισμα (εγγυημένο σε χρυσό), που εξέδιδε η Τράπεζα. Το αναγκαίο χρήμα για τις επενδύσεις συγκεντρώθηκε με μετοχικούς τίτλους, που το κοινό του δέχθηκε ευνοϊκά. Οι μετοχικοί αυτοί τίτλοι ανατιμήθηκαν με ιλιγγιώδη ρυθμό, αυξάνοντας την αξία τους κατά 36 φορές μέσα σε δυο χρόνια! Από τις 500 λίβρες κάθε τίτλος, έφτασε τις 18.000 λίβρες, σε δυο χρόνια!
Μόλις πρωτοεμφανίστηκε το σύστημα η επιτυχία του φαινόταν εξασφαλισμένη. Ωστόσο, τα μικρά, σε σχέση με την υψηλή αξία των μετοχών, μερίσματα που έδινε η Εταιρεία, προκάλεσαν στους μετόχους μια κάποια δυσπιστία, που τους παρακίνησε να πουλήσουν τους τίτλους. Όπως ήταν επόμενο η αξία τους έπεσε και ο πανικός που δημιουργήθηκε διαδόθηκε όχι μόμο ανάμεσα σε αυτούς που διέθεταν μετοχές, αλλά και στους περισσότερους πολίτες που είχαν στην κατοχή τους απλά χαρτονομίσματα! Οι τελευταίοι απαίτησαν την ανταλλαγή των χαρτονομισμάτων με χρυσό, αλλά τα αποθέματα σε χρυσό δεν εκάλυπταν παρά μονάχα το ένα έκτο της αξίας του χαρτονομίσματος που είχε εκδοθεί (500 εκατομμύρια σε χρυσό απέναντι σε 3 δισεκατομμύρια χαρτονόμισμα).
Η Τράπεζα υποχρεώθηκε να κλείσει τις θυρίδες της, παρασύροντας στη χρεοκοπία και την "Εταιρεία της Δύσεως" και ρίχοντας πάλι σε χειρότερη κρίση την ίδια την οικονομία της χώρας.
Έτσι το οικονομικό πείραμα του Λω κατέρρευσε. Και ο ίδιος, που χαρακτηρίστηκε σαν κοινός τυχοδιώκτης, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Γαλλία σε μια επονείδιστη φυγή.
Τα αποτελέσματα όμως της χρεοκοπίας απέδοσαν και κάτι θετικό. Ο Σκώτος οικονομολόγος ήταν ο πρώτος που απέδειξε πόση σημασία είχε η τραπεζική πίστη σαν προωθητικός παράγων ολόκληρου του οικονομικού συστήματος ενός έθνους. Ένα μάθημα που η Ευρώπη δεν θα ξεχνούσε.
Σημείωση: Το χαρτονόμισμα είναι ένα είδος αξιόγραφου, γραμμάτιου, ή υποσχετικής στην οποία ο εκδότης αναγράφει το ποσόν και το είδος του νομίσματος το οποίο θα καταβάλει στον κομιστή. Εκδίδεται συνήθως από πιστωτικά ιδρύματα όπως είναι οι τράπεζες και γι αυτό είναι ευρέως γνωστό και ως τραπεζογραμμάτιο. Χρησιμοποιείται στις συναλλαγές ως χρήμα αξίας ίσης με την ονομαστική του αξία. Σήμερα τα τραπεζογραμμάτια εκδίδονται από τις κεντρικές τράπεζες των χωρών. Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση χαρτονομισμάτων έγινε στην Κίνα τον 7ο αιώνα μ.Χ, ωστόσο στην Ευρώπη η χρήση τους άρχισε να διαδίδεται 10 αιώνες αργότερα (el.wikipedia.org)
afirimeno.com
Πηγή: "Οι Μεγάλοι Αμφισβητίες / Ρουσσώ" της "A. Mondadori Editore". Για την Ελλάδα εκδότης "Ο Τύπος ΑΕ". Από την ελληνική έκδοση του 1973, σελίδες 106-108.
Πηγή: "Οι Μεγάλοι Αμφισβητίες / Ρουσσώ" της "A. Mondadori Editore". Για την Ελλάδα εκδότης "Ο Τύπος ΑΕ". Από την ελληνική έκδοση του 1973, σελίδες 106-108.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου