Οι καπιταλιστές ανησυχούν για τον καπιταλισμό
Ρουμπίνα Σπάθη
Το 1989 ο Αμερικανός συγγραφέας Φράνσις Φουκουγιάμα έγινε το πρόσωπο της ημέρας, επειδή προφήτευσε το τέλος της Ιστορίας και την αμετάκλητη νίκη του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς επί κάθε εναλλακτικού οικονομικού συστήματος. Λίγους μήνες αργότερα, η πτώση του Τείχους του Βερολίνου και η κατάρρευση του σοβιετικού μπλοκ «κλείδωσαν» την υπεροχή του καπιταλισμού ως οικονομικού συστήματος. Είχε προηγηθεί μία δεκαετία νωρίτερα η απόφαση του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ, τότε πρόεδρου της Κίνας, να εγκαινιάσει τη στροφή της κινεζικής οικονομίας στην ελεύθερη αγορά. Ετσι, το 1989 ο καπιταλισμός αναδυόταν ως το κάλλιστο δυνατό οικονομικό σύστημα που προσέφερε όχι μόνον την αντιπροσωπευτική δημοκρατία έναντι του σοβιετικού αυταρχισμού, αλλά προπαντός ως το μοναδικό υπόδειγμα που υποσχόταν αξιόπιστα ευημερία και κατανάλωση στο μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού.
Τριάντα χρόνια μετά, το καπιταλιστικό σύστημα διέρχεται βαθύτατη κρίση μολονότι έχει τυπικά αντιπαρέλθει τους τεκτονικούς κραδασμούς που του προκάλεσαν η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση και η συνεπακόλουθη ύφεση. Η ανισότητα έχει διευρυνθεί ανησυχητικά και η μεσαία τάξη συρρικνώνεται τόσο ώστε να αποτελεί πλέον άπιαστο όνειρο για σημαντική μερίδα του πληθυσμού. Δυσανάλογα μεγάλος όγκος πλούτου έχει συγκεντρωθεί στα χέρια μιας ελίτ που συχνά μεταβαίνει με ευκολία από τις επιχειρήσεις στην πολιτική και τανάπαλιν, προκαλώντας δυσφορία στην κοινή γνώμη και ενισχύοντας τον λαϊκισμό και την Ακρα Δεξιά. Οι δυσοίωνες εξελίξεις έχουν προκαλέσει ένα είδος συναγερμού για τη διάσωση του καπιταλιστικού συστήματος με μια αναδιανομή του πλούτου.
Ηχηρότερες όλων είναι, όμως, οι παρεμβάσεις επιχειρηματιών και χρυσοπληρωμένων διευθυνόντων συμβούλων αμερικανικών επιχειρηματικών κολοσσών. Οσο οξύμωρο κι αν φαίνεται, αρχίζουν να ζητούν μέτρα αναδιανομής του πλούτου. Εν ολίγοις, το καπιταλιστικό σύστημα ανασυντάσσει τις δυνάμεις του και μεριμνά για την αυτοδιάσωσή του και την επιβίωσή του με διορθωτικές κινήσεις.
Τις ίδιες ημέρες, σε επιστολή του προς τους μετόχους της JPMorgan Chase, ο διευθύνων σύμβουλος του αμερικανικού επενδυτικού κολοσσού, Τζέιμι Ντίμον, εξέφρασε τον προβληματισμό του για τον εκφυλισμό του αμερικανικού ονείρου. Ο Ντίμον, που πέρυσι αμείφθηκε από την JPMorgan Chase με το ποσό των 30 εκατ. δολ., καλεί τις επιχειρήσεις να διαδραματίσουν καίριο ρόλο ώστε να γίνει ξανά ρεαλιστικό το αμερικανικό όνειρο.
Ισως προκαλούν λιγότερη εντύπωση οι εκκλήσεις που απευθύνουν για αναδιανομή του πλούτου και περιορισμό των ανισοτήτων διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ. Οι δύο διεθνείς οργανισμοί βρίσκονται, όμως, μέσα στην καρδιά του καπιταλιστικού συστήματος και όμως εκφράζουν διαρκώς εντεινόμενη ανησυχία για την ανισότητα και ζητούν μέτρα για την αντιμετώπισή της.
Στις αρχές του μήνα ο ΟΟΣΑ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, «του ακρογωνιαίου λίθου της δημοκρατίας μας και της οικονομικής ανάπτυξης, που δεν είναι πια τόσο σταθερός όσο στο παρελθόν». (...) Τις ίδιες ημέρες, το γνωστό για τα προγράμματα λιτότητας που εφάρμοσε στις υπερχρεωμένες χώρες ΔΝΤ τόνιζε την επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της αυξανόμενης ανισότητας. Επισήμανε πως η διεύρυνση των ανισοτήτων υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στη δημοκρατία, ενώ καλλιεργεί το αίσθημα ότι οι ελίτ έχουν καρπωθεί κάθε όφελος εις βάρος όλων των υπολοίπων. Ζητούσε, μάλιστα, να εξεταστούν άμεσα πολιτικές αναδιανομής του πλούτου. (...)
«Εν μέρει αυτό που τους φοβίζει έχει σχέση με την πολιτική», σχολιάζει ο Ντάρεν Γουόκερ, πρόεδρος του Ιδρύματος Ford των 13 δισ. δολ., αναφερόμενος στις εκκλήσεις επιχειρηματιών και χρυσοπληρωμένων στελεχών για αναδιανομή του πλούτου. Και διευκρινίζει πως «τρομάζουν όταν βλέπουν τα στατιστικά στοιχεία που καταδεικνύυουν πως όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι στρέφονται στις ιδέες του σοσιαλισμού ως συστήματος οργάνωσης της οικονομίας».
Πράγματι, δημοσκοπήσεις που διεξήγαγε η Gallup το περασμένο έτος δείχνουν ακριβώς αυτή τη στροφή των νέων στις σοσιαλιστικές ιδέες. Το ποσοστό των Αμερικανών από 18 ώς 29 ετών, που διάκεινται θετικά προς τον σοσιαλισμό, βρίσκεται σταθερά πλέον στο 51%. Εκείνο, όμως, που μάλλον ανησυχεί περισσότερο τις οικονομικές ελίτ είναι ότι από το 2010 και μετά έχει μειωθεί από το 68% στο 45% το ποσοστό των νέων Αμερικανών που έχουν θετική άποψη για τον καπιταλισμό. Δικαιολογημένα, καθώς οι νεότερες γενιές είναι εκείνες που πλήττονται περισσότερο από την αύξηση της ανισότητας, ενώ βλέπουν το μέλλον τους δυσοίωνο σε μια αγορά εργασίας εχθρική.
Στοιχεία που έδωσε προσφάτως στη δημοσιότητα η Eurostat αντανακλούν πόσο δύσκολη έχει γίνει για τις νεότερες γενιές η ένταξη στην αγορά εργασίας. (...) Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μέσα στα επόμενα 15 με 20 χρόνια ενδέχεται να εξαφανιστεί το 14% των θέσεων εργασίας που υπάρχουν σήμερα. (...)
Σχολιάζοντας την «επίμονη και συνεχή διεύρυνση της ανισότητας», η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, προειδοποιεί πως «αν δεν προσέξουμε, τα φαντάσματα από τα τέλη του 19ου αιώνα θα έρθουν και θα μας στοιχειώσουν στον 21ο αιώνα». Η ίδια έχει επισημάνει πως «η υπερβολική ανισότητα αναστέλλει την ανάπτυξη και υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς». (...)
Πηγή: kathimerini.gr
Η ηχώ αυτής της προβληματικής φτάνει στην Ευρώπη καμουφλαρισμένη ως κριτική στον αμερικανικό καπιταλισμό διά στόματος του Καρλ-Χένρικ Σβάνμπεργκ (φωτογραφία αριστερά), επικεφαλής της σουηδικής αυτοκινητοβιομηχανίας Volvo. «Νομίζω ότι αν η ανισότητα εξακολουθήσει να αυξάνεται, σε βάθος χρόνου θα γυρίσει και θα τους δαγκώσει», δήλωσε σε συνέντευξή του στους Financial Times. Δεν κρύβει, πάντως, την ανησυχία του και για την Ευρώπη και τονίζει πως «πρέπει να διαμορφώσουμε τον καπιταλισμό κατά τρόπο που να λειτουργεί προς όφελος όλων».
Ισως προκαλούν λιγότερη εντύπωση οι εκκλήσεις που απευθύνουν για αναδιανομή του πλούτου και περιορισμό των ανισοτήτων διεθνείς οργανισμοί, όπως ο ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ. Οι δύο διεθνείς οργανισμοί βρίσκονται, όμως, μέσα στην καρδιά του καπιταλιστικού συστήματος και όμως εκφράζουν διαρκώς εντεινόμενη ανησυχία για την ανισότητα και ζητούν μέτρα για την αντιμετώπισή της.
Στις αρχές του μήνα ο ΟΟΣΑ έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου για τη συνεχιζόμενη συρρίκνωση της μεσαίας τάξης, «του ακρογωνιαίου λίθου της δημοκρατίας μας και της οικονομικής ανάπτυξης, που δεν είναι πια τόσο σταθερός όσο στο παρελθόν». (...) Τις ίδιες ημέρες, το γνωστό για τα προγράμματα λιτότητας που εφάρμοσε στις υπερχρεωμένες χώρες ΔΝΤ τόνιζε την επιτακτική ανάγκη να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της αυξανόμενης ανισότητας. Επισήμανε πως η διεύρυνση των ανισοτήτων υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς και στη δημοκρατία, ενώ καλλιεργεί το αίσθημα ότι οι ελίτ έχουν καρπωθεί κάθε όφελος εις βάρος όλων των υπολοίπων. Ζητούσε, μάλιστα, να εξεταστούν άμεσα πολιτικές αναδιανομής του πλούτου. (...)
«Εν μέρει αυτό που τους φοβίζει έχει σχέση με την πολιτική», σχολιάζει ο Ντάρεν Γουόκερ, πρόεδρος του Ιδρύματος Ford των 13 δισ. δολ., αναφερόμενος στις εκκλήσεις επιχειρηματιών και χρυσοπληρωμένων στελεχών για αναδιανομή του πλούτου. Και διευκρινίζει πως «τρομάζουν όταν βλέπουν τα στατιστικά στοιχεία που καταδεικνύυουν πως όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι στρέφονται στις ιδέες του σοσιαλισμού ως συστήματος οργάνωσης της οικονομίας».
Πράγματι, δημοσκοπήσεις που διεξήγαγε η Gallup το περασμένο έτος δείχνουν ακριβώς αυτή τη στροφή των νέων στις σοσιαλιστικές ιδέες. Το ποσοστό των Αμερικανών από 18 ώς 29 ετών, που διάκεινται θετικά προς τον σοσιαλισμό, βρίσκεται σταθερά πλέον στο 51%. Εκείνο, όμως, που μάλλον ανησυχεί περισσότερο τις οικονομικές ελίτ είναι ότι από το 2010 και μετά έχει μειωθεί από το 68% στο 45% το ποσοστό των νέων Αμερικανών που έχουν θετική άποψη για τον καπιταλισμό. Δικαιολογημένα, καθώς οι νεότερες γενιές είναι εκείνες που πλήττονται περισσότερο από την αύξηση της ανισότητας, ενώ βλέπουν το μέλλον τους δυσοίωνο σε μια αγορά εργασίας εχθρική.
Στοιχεία που έδωσε προσφάτως στη δημοσιότητα η Eurostat αντανακλούν πόσο δύσκολη έχει γίνει για τις νεότερες γενιές η ένταξη στην αγορά εργασίας. (...) Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, μέσα στα επόμενα 15 με 20 χρόνια ενδέχεται να εξαφανιστεί το 14% των θέσεων εργασίας που υπάρχουν σήμερα. (...)
Σχολιάζοντας την «επίμονη και συνεχή διεύρυνση της ανισότητας», η επικεφαλής του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, προειδοποιεί πως «αν δεν προσέξουμε, τα φαντάσματα από τα τέλη του 19ου αιώνα θα έρθουν και θα μας στοιχειώσουν στον 21ο αιώνα». Η ίδια έχει επισημάνει πως «η υπερβολική ανισότητα αναστέλλει την ανάπτυξη και υπονομεύει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς». (...)
Πηγή: kathimerini.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου