BBC: «Θα τουίταρε ο Πλάτων;»

Έναν ενδιαφέροντα παραλληλισμό των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Twitter, με την αγορά στις αρχαιοελληνικές πόλεις-κράτη κάνει άρθρο του BBC, με τίτλο: «Θα τουίταρε ο Πλάτων;». Το επιχείρημα που αναπτύσσεται είναι ότι η ανοικτή, χωρίς όρους, επικοινωνία ιδεών στα πλαίσια της αρχαίας αγοράς, από όπου ξεπήδησαν κάποιοι από τους κορυφαίους φιλοσόφους, δεν διαφέρει και πολύ από τη σημερινή σφαίρα των social media.

Αναγνωρισμένη ως χώρος ζύμωσης των ιδεών και δημιουργίας προχωρημένης σκέψης και πρωτοποριακής ρητορικής, η αρχαία αγορά, κατά κανόνα αυτή της αθηναϊκής δημοκρατίας του 5ου π.Χ. αιώνα, αιχμαλωτίζει τη φαντασία όσων μετέρχονται της κλασικής παιδείας ανά τον κόσμο.

Το άρθρο επισημαίνει πως όταν η φιλοσοφία, τουλάχιστον όπως την αντιλαμβανόμαστε τους τελευταίους 25-27 αιώνες στην Ευρώπη, ήταν ακόμη στα αρχικά στάδιά της, ο γραπτός λόγος δεν είχε εξαπλωθεί πολύ. Έτσι οι ιδέες μεταδίδονταν με προφορικές παρουσιάσεις, κατά κύριο λόγο σε δημόσιους χώρους, και κατά τον ίδιο τρόπο που οι αοιδοί τραγουδούσαν τα ομηρικά έπη προηγουμένως.

Η «Σχολή των Αθηνών», πίνακας του Ραφαήλ

Έτσι κεντρικός στόχος των φιλοσόφων ήταν η απόσπαση της προσοχής του δυνάμει ακροατηρίου τους, πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς σήμερα και στον κυβερνοχώρο ώστε να ακουστεί, χωρίς όρους και περιορισμούς τις περισσότερες περιπτώσεις.

Αναφέρονται τα παραδείγματα προσωκρατικών φιλοσόφων όπως ο Ξενοφάνης και ο Εμπεδοκλής που προσπαθούσαν με ευφάνταστους τρόπους να κερδίσουν το ενδιαφέρον των ακροατών τους, είτε απασχολώντας τους στη διασκέδασή τους είτε φορώντας φανταχτερά ρούχα, καθ’ οδόν προς το συμπέρασμα ότι ίσως επιστρέφουμε σήμερα σε μια κατάσταση όπου η σοφία ενός στοχαστή θα εξαρτάται από την ικανότητά του να την παρουσιάσει.

Συγκεκριμένα,ο σημαντικός προσωκρατικός φιλόσοφος Ξενοφάνης παρουσίαζε τις ιδέες του στο πλαίσιο διαγωνισμών για ραψωδούς, όπου οι ποιητές διεκδικούσαν βραβεία και φήμη, ένα είδος φιλοσοφικών "μαχών ραπ". Ο Εμπεδοκλής, που θεωρείται ότι εφηύρε την ιδέα των τεσσάρων κλασικών στοιχείων, εμφανιζόταν δημόσια με φανταχτερό στυλ, φορώντας πορφυρή χλαμύδα, χρυσή ζώνη, σανδάλια από χαλκό, και αυτοχαρακτηριζόταν ενσαρκωμένος θεός», εξηγεί ο αρθρογράφος Νέιθαν Νταφούρ.

«Αν αυτοί οι τρόποι αυτοπαρουσίασης περιλάμβαναν και τη δημιουργία… βίντεο, κάποιοι από τους αρχαίους φιλοσόφους θα είχαν γίνει από τότε viral», εκτιμά το άρθρο του BBC.

«Ο Θάνατος του Σωκράτη», πίνακας του Ζακ-Λουί Νταβίντ

Επισημαίνεται ακόμη ότι ο Σωκράτης δεν χρειάστηκε ποτέ να γράψει ο ίδιος τίποτε για να επικοινωνήσει τις ιδέες του – αρκούσε η ευφράδειά του στην αγορά για να κερδίσει την προσοχή των ακροατών του, ενώ είχε και τον Πλάτωνα να κάνει τις… αναρτήσεις του.

«Ο Σωκράτης, όπως έχουμε μάθει, πραγματοποιούσε αυθόρμητες φιλοσοφικές συνομιλίες, συνήθως σε δημόσιους χώρους, στις οποίες αμφισβητούσε τη συμβατική σοφία πάνω σε διάφορα θέματα- προκαλώντας τους συμπολίτες του αλλά και την εξουσία, κάτι που είχε ατυχή κατάληξη για τον ίδιο. Η τέχνη του ήταν λεκτική, αλλά οι εκφράσεις του ήταν τόσο παροδικές όσο ένα tweet ή μια ανάρτηση, ένα ενάρετο τρολ στην ενότητα σχολίων της Αθηναϊκής πνευματικής ζωής. Τα επιτεύγματά του έφτασαν σε εμάς μέσα από τα γραπτά των μαθητών του, με πιο γνωστό τον Πλάτωνα. Με πολλούς τρόπους, αυτοί οι σωκρατικοί διάλογοι, οι οποίοι αποτελούν την πηγή ολόκληρης της φιλοσοφικής παράδοσης που ακολούθησε, θα μπορούσαν να διαβαστούν ως μυθοποιημένη βιογραφία ενός influencer καριέρας, η "Η Συλλογή των Twitter Threads του Σωκράτη", ίσως με ελεύθερη απόδοση, αλλά πιστή στο πνεύμα του δημιουργού», εξηγεί ο αρθρογράφος.

Κρίσιμη ήταν η διάκριση που έκανε ο Πλάτων μεταξύ όσων παρουσίαζαν εντυπωσιακά κάποιες ιδέες και εκείνων που πραγματικά ήταν σε θέση να τις αναλογιστούν ή και να τις παραγάγουν, σαν να διέκρινε τους ικανούς influencers, δηλαδή όσους επηρεάζουν την κοινή γνώμη, από τις… μαιμούδες. Έτσι έβαλε από τη μια πλευρά τους αληθινούς φιλοσόφους, και από την άλλη τους σοφιστές.

Όσο για την λογοκρισία κατά της διασποράς ψευδών, που περιλαμβάνει στην Πολιτεία του ο Πλάτων, η καθηγήτρια Τζένι Τζένκινς του Πανεπιστημίου του Σουόνσι, στην Ουαλία, είναι κατηγορηματική, λέγοντας ότι ο Πλάτων θα απαγόρευε το Facebook: «Αφού το Facebook δεν έχει πρόθεση να προωθεί την ηθική, και δεν έχει κάποια ιδιαίτερη επιδίωξη να προσφέρει παιδεία στους χρήστες του, ο Πλάτων θα το απέρριπτε και μόνο για τον λόγο αυτό». Κι αυτό, επισημαίνει με νόημα το άρθρο στο BBC, θα είχει ιδιαίτερη αξία σε πλατφόρμες που προωθούν την παραπληροφόρηση για τα εμβόλια και την πολιτική πόλωση.

«Διογένης», έργο του Ζαν-Λεόν Ζερόμ

Αναφορά γίνεται ακόμη στον Διογένη, τον Κυνικό φιλόσοφο που ζούσε στον δρόμο και επέκρινε τους πάντες, αποκαλώντας τον το πρωτότυπο των «τρολ», ένας κακός μπελάς για τους Αθηναίους που θα σχολίαζε αρνητικά και ειρωνικά κάθε… ποστάρισμά τους.

«Ο Διογένης ήταν ένα είδος φιλοσοφικού shock artist - ζούσε στο δρόμο, αφόδευε, ουρούσε και αυνανιζόταν δημόσια, και ασκούσε κριτική στους περαστικούς, είτε εκείνοι ήταν απλοί συμπολίτες του ή πρόσωπα υψηλής κοινωνικής θέσης. Είναι η επιτομή του "τρολ" - αλίμονο στον Αθηναίο κάτω από την ανάρτηση του οποίου θα επέλεγε να σχολιάσει... Η κυνική φιλοσοφία του αντικατοπτρίζει μια άλλη διάσταση του διαλόγου στα social media: καλλιεργεί την αντιπαράθεση, την αιχμηρή σάτιρα και κριτική. Και ποιο καλύτερο μέρος για να βρει έκφραση ο κυνισμός, με την κλασική έννοια, από το Facebook, το Instagram, το Twitter και τις άλλες πλατφόρμες;» διερωτάται ο αρθρογράφος.

Συμπερασματικά το άρθρο τονίζει ότι η σημερινή δυνατότητα διασύνδεσης όλων μας είναι ταυτοχρόνως πηγή της καλύτερης προόδου και της χειρότερης δυσλειτουργίας, ή η προέλευση της επιτυχίας και της αυτοκαταστροφής. Ωστόσο αυτό ίσχυε πάντα στα μέρη όπου συναντιόμαστε, όπως ήταν και η αρχαία αγορά, και καλώς ή κακώς όταν συναντάμε άλλους αντιμετωπίζουμε και τον ίδιο μας τον εαυτό, κατά το άρθρο.

Πηγές: BBC , kathimerini.gr , protothema.gr

-Advertisement-