Η καρέκλα του αιώνα βρίσκεται στο σπίτι σας

Η λευκή πλαστική καρέκλα αναδείχθηκε ως ένα από τα σημαντικότερα έπιπλα των τελευταίων 100 ετών από τους New York Times.

Είναι το μάλλον πιο δημοκρατικό έπιπλο που κατασκευάστηκε ποτέ, όπως έχει ειπωθεί ξανά και ξανά. Δεν υπάρχει κάποιος που δεν έχει αναμετρηθεί με τη λευκή πλαστική καρέκλα ή πιο επίσημα, τη μονομπλόκ καρέκλα, όπως λέγεται λόγω της ενιαίας, με ένα μόνο υλικό, κατασκευής της. Εχει παραταχθεί σε παραλίες, βεράντες, πλατείες. Εχει υπάρξει όμως και η «μήτρα» για καρέκλες που σημάδεψαν την ιστορία του design και χωράνε μόνο σε ακριβά σαλόνια και μουσεία μοντέρνας τέχνης. Μια βόλτα σε μια οποιαδήποτε μητρόπολη του κόσμου νομοτελειακά θα οδηγήσει πάνω σε μια μονομπλόκ καρέκλα, στοιβαγμένη και κατειλημμένη. Για τα ελληνικά δεδομένα, θα βρίσκεται στην καρότσα ενός φορτηγού που διαλαλεί την πραμάτεια του. Το ίδιο όμως μπορεί να συμβεί και σε ένα εξοχικό σκηνικό, πολλά χιλιόμετρα μακριά από την κοντινότερη πόλη.

Η λευκή πλαστική καρέκλα έχει μισηθεί, έστω και ασυνείδητα, ως αντικείμενο που καρατομεί την (υψηλή) αισθητική, μα έχει επιτύχει την απόλυτη εφαρμογή της μαζικότητας της αισθητικής, στην οποία είμαστε όλοι συμμέτοχοι εδώ και δεκαετίες. Ο Ιθαν Ζούκερμαν, θεωρητικός των μέσων, έχει χαρακτηρίσει τη λευκή καρέκλα ένα αντικείμενο άνευ περιεχομένου και ένα από τα ελάχιστα αντικείμενα που δεν υποδηλώνουν χώρο και χρόνο –αν δείτε μια μονομπλόκ καρέκλα σε ένα φυσικό τοπίο χωρίς άλλα αντικείμενα, θα μπορέσετε να υποθέσετε πότε τραβήχτηκε;

Αυτοί θα μπορούσαν να είναι μερικοί μόνο λόγοι για τους οποίους το T Magazine, δηλαδή το περιοδικό στυλ των New York Times, σε λίστα του με τα 25 καθοριστικότερα έπιπλα των τελευταίων 100 ετών συμπεριέλαβε τη μονομπλόκ καρέκλα, ανάμεσα σε έπιπλα του «υψηλόβαθμου» σχεδιασμού. Ενα κομμάτι που αποτελεί «το αντίδοτο στην ειδωλολατρία του design», που είναι την ίδια στιγμή «το αυθεντικό και η κόπια του», όπως γράφει στο άρθρο ο Μαξ Λάκιν.

Το γεγονός ότι κανείς δεν έχει μια υπεύθυνη απάντηση για το ποιος την κατασκεύασε πρώτος, κάνει τη μονομπλόκ καρέκλα ακόμα περισσότερο κτήμα του λαού της. (...)

Μπορεί ένα αντικείμενο «υπεράνω πάσης υποψίας» να συνδυάζει στοιχεία προ-μοντερνιστικά, μοντερνιστικά αλλά και μεταμοντέρνα; Ναι, σύμφωνα με τη συλλογιστική του Γιώργου Τζιρτζιλάκη, καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας αλλά και με εμπειρία στο κομμάτι του design και την επιμέλεια εκθέσεων.

Το γεγονός ότι η ακριβής καταγωγή του πλαστικού αυτού καθίσματος δεν μπορεί να εντοπιστεί, κάνει το εν λόγω αντικείμενο κάτι αντίστοιχο «με ένα δημοτικό τραγούδι ή ένα ανέκδοτο. Ανήκει δηλαδή, υπό αυτό το πρίσμα, σε μια προνεωτερική κουλτούρα», λέει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης.

Την ίδια στιγμή, όμως, αποτελεί «την κατεξοχήν έκφραση του μεταπολεμικού φιλελευθερισμού. Και με έναν παράδοξο τρόπο και με μια σειρά αντιστροφών, η λευκή μονομπλόκ καρέκλα είναι στη μεταπολεμική περίοδο το πιο μοντερνιστικό έπιπλο». Αυτό που εννοεί ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης είναι πως αν αναλογιστούμε τον σκοπό του νεωτερισμού, αυτός ήταν να παράγει φθηνά και καλοσχεδιασμένα έπιπλα για την εργατική τάξη. Ομως, ενώ ο μοντερνισμός ευαγγελίστηκε τον εκδημοκρατισμό των επιθυμιών, κατέληξε να παράγει έργα σχεδιαστών που έγιναν ακριβά. Τελικά, ένα αντικείμενο όπως η μονομπλόκ καρέκλα, που είναι φορητή, στοιβαζόμενη, αδιάβροχη, καθαρίζεται εύκολα και δεν έχει πολλή διακόσμηση κατάφερε να γίνει «η παρανάγνωση του οράματος του μοντερνισμού», θα καταλήξει ο αρχιτέκτονας. (...)

Για να κλείσουμε, όμως, με τα λόγια του Γιώργου Τζιρτζιλάκη, οι αντιθέσεις αυτής της καρέκλας την οδηγούν τελικά σε μονοπάτια που περικλείουν περισσότερα από όσα μάλλον μπορούσε να φανταστεί ο (ανώνυμος) εμπνευστής της: «Εν γένει αυτή η καρέκλα είναι ο ορισμός της αμφιταλάντευσης και του αμφίθυμου. Εχει περιβαλλοντική αντίφαση αλλά και αντίφαση στον σχεδιασμό της. Είναι σύμβολο και της φτήνιας και της ευχαρίστησης. Ενώ ξεκίνησε ως “χαμηλό” αντικείμενο, το οικειοποιήθηκε και το “υψηλό”. Αυτή η σχέση που έχουμε μαζί του, που το απεχθανόμαστε και το απαξιώνουμε αλλά ταυτόχρονα το θέλουμε, είναι και μια “ψυχοπαθολογία”. Αισθάνεσαι εξαρτημένος από κάτι που δεν συμπαθείς. Πολλά αντικείμενα κατανάλωσης που δεν έχουν ένα στάτους ως σύμβολα έχουν αυτό το ίχνος πάνω τους. Επίσης, είναι ένα αντικείμενο πλαστικό, ένα υλικό που δεν πεθαίνει και τείνει στην “απολίθωση”. Η μονομπλόκ καρέκλα τελικά συμπυκνώνει όλα τα προβλήματα του δυτικού πολιτισμού».

Πηγή: kathimerini.gr (αποσπάσματα δημοσιεύματος)