Καρυά Φθιώτιδας, «το ελληνικό Μαουτχάουζεν»
από τη Deutsche Welle
«Ήταν κόλαση εκεί πέρα. Μόνο χτυπήματα, συνεχή χτυπήματα, και γρήγορη δουλειά… Οι πέτρες ήταν σαν λεπίδες» Σαμ Κοέν, 1922-2014
«Στον καθένα μας δόθηκε ένα άδειο κονσερβοκούτι για να τρώμε και ένα άλλο για να κατουράμε, γιατί δεν μας επιτρεπόταν να βγαίνουμε από τους στρατώνες τη νύχτα» Σαμ Ναχμίας, 1920-2016
Καρυά Φθιώτιδας, 1943. Ένα άγνωστο κεφάλαιο της ναζιστικής κατοχής στην Ελλάδα γράφτηκε εκεί, ένα κεφάλαιο αποτρόπαιας καταγκαστικής εργασίας, που συνδέεται άρρηκτα και με τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και το Ολοκαύτωμα. Εκεί η Βέρμαχτ, προσπαθώντας να διασφαλίσει διόδους ανεφοδιασμού, έστησε έναν από τους πιο φριχτούς τόπους μαρτυρίου στην Ελλάδα, που εξαφανίστηκε από τις σελίδες της ιστορίας και την μνήμη.
Στην Καρυά, περίπου 400 με 500 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης μεταφέρθηκαν και εξωθήθηκαν σε κάτεργα. Έσκαψαν κυριολεκτικά με τα χέρια τους ένα βουνό για να κατασκευάσουν μια σιδηροδρομική παρακαμπτήριο που θα διευκόλυνε τα ναζιστικά στρατεύματα. Πολλοί πέθαναν εκεί και όσοι επέζησαν, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών τον Αύγουστο του 1943, μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο θανάτου Άουσβιτς-Μπίρκεναου, περνώντας κατά τραγική ειρωνεία πάλι από τη Θεσσαλονίκη.
Aπό την έκθεση για τα καταναγκαστικά έργα στην Καρυά, Βερολίνο
Την ιστορία της Καρυάς και των ανθρώπων που μαρτύρησαν εκεί φέρνει στο φως μια νέα ελληνογερμανική έκθεση με τίτλο «Καρυά 1943. Καταναγκαστική Εργασία και Ολοκαύτωμα», που παρουσιάζεται μέχρι τον Μάρτιο του 2025 στο Κέντρο Τεκμηρίωσης Ναζιστικής Καταναγκαστικής Εργασίας του Βερολίνου, το οποίο επίσης στεγάζεται σε ένα στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας των ναζί που βρισκόταν γερμανική πρωτεύουσα. Από τα μέσα Οκτωβρίου θα παρουσιαστεί και στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδας. Μια σημαντική, εύληπτη και καλοδουλεμένη έκθεση, που φωτίζει σκοτεινές σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας, έχοντας ως στόχο να προσελκύσει και νεότερο κοινό, μαθητές και φοιτητές.
Η ιστορία της Καρυάς ήρθε στο φως μέσα από ένα φωτογραφικό άλμπουμ, το οποίο τυχαία ανακάλυψε σε μια αντικερί στο Μόναχο, ο Ανδρέας Ασσαέλ, μηχανικός και ερευνητής, γιος του επιζώντος του Ολοκαυτώματος Φρέντυ Ιωσήφ Ασσαέλ από τη Θεσσαλονίκη. Τον συναντήσαμε στα εγκαίνια της έκθεσης για την Καρυά στο Βερολίνο στις αρχές Σεπτεμβρίου. Μιλώντας στην DW ανέφερε: «Όλα ξεκίνησαν από το το 2002 με μια τυχαία ανακάλυψη σε ένα γερμανικό αντίκμαρκτ (παλαιοπωλείο). Βρήκα ένα άλμπουμ, το οποίο κατάλαβα ότι αφορούσε το χειρότερο εργοτάξιο της Ελλάδας επί γερμανικής κατοχής. Ήξερα ότι αυτό ήταν το χειρότερο παρόλο που γι αυτό το εργοτάξιο δεν έχει γραφτεί τίποτα πέρα από μισή σελίδα σε ένα βιβλίο, στο In memoriam».
Το φωτογραφικό άλμπουμ που βρέθηκε στο Μόναχο
Για τον Ανδρέα Ασσαέλ το λεύκωμα με τις 400 φωτογραφίες, 80 εκ των οποίων απεικόνιζαν Έλληνες Εβραίους στα καταναγκαστικά έργα της Καρυάς, ήταν ένα αίνιγμα, αν και οι φωτογραφίες από μόνες τους ήταν φρικιαστικές: κοκκαλιασμένα σώματα να σηκώνουν ογκόλιθους κι ένα ολόκληρο βουνό που έπρεπε να μετακινηθεί. Κάτω από τον ελληνικό ήλιο που φώτιζε τα πιο ειδεχθή εγκλήματα των ναζί...
«Η Καρυά ήταν το ελληνικό Μαουτχάουζεν» λέει χαρακτηριστικά στην DW ο Ανδρέας Ασσαέλ, εκφράζοντας ταυτόχρονα πικρία για το γεγονός ότι για χρόνια στην Ελλάδα υπήρχε άγνοια έως αδιαφορία για το σκοτεινό αυτό κεφάλαιο της ελληνικής ιστορίας. Ελπίδα του είναι η Καρυά να γίνει κάποια μέρα επίσημα «μαρτυρικός τόπος», μνημείο της ναζιστικής θηριωδίας στην Ελλάδα. (...)
Κενά μνήμης και μεταπολεμικές σιωπές. Όπως αναφέρει στην DW ο ιστορικός Αλέξης Ντετοράκης εκ των επιμελητών της έκθεσης: « Η Καρυά, όπως και οι άλλες τοποθεσίες με στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας Εβραίων εντός Ελλάδος είναι άγνωστες. Παρέμειναν άγνωστες μεταπολεμικά εν μέρει γιατί οι επιζώντες ήταν ελάχιστοι και βέβαια γιατί η εμπειρία του εκτοπισμού στο Άουβιτς και το γεγονός της εξόντωσης και της μαζικής δολοφονίας του πληθυσμού κατά κάποιο τρόπο επισκίασε την καταγκαστική εργασία εντός Ελλάδας». Όπως σημειώνει, πρόκειται για μια άγνωστη ιστορία σε πολλά επίπεδα «άγνωστη σε τοπικό επίπεδο, άγνωστη γενικά στη συλλογική μνήμη της χώρας αλλά άγνωστη και εντός της μνήμης της εβραϊκής κοινότητας της Ελλάδας και της Θεσσαλονίκης». (...)
Η παραπάνω μαρτυρία ανήκει στον ποιητή Γεώργιο Θ. Βαφόπουλο (1903-1996), ο οποίος τον Αύγουστο του 1943 πήγαινε με το τρένο στην Αθήνα. Η «ερημιά» πριν από τη Λαμία στην οποία σταμάτησε η αμαξοστοιχία ήταν το φαράγγι της Καρυάς και τα ανθρώπινα ράκη που έβλεπε ο Βαφόπουλος ήταν Εβραίοι εργάτες στα ναζιστικά καταναγκαστικά σιδηροδρομικά έργα που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα μεταξύ του 1942 και 1943, σύμφωνα με την έρευνα του Ανδρέα Ασσαέλ, που αποτυπώνεται στο βιβλίο «Στα κάτεργα του θανάτου», το οποίο θα κυκλοφορήσει σε λίγες ημέρες, από τις εκδόσεις University Studio Press. (...)
Πηγές: Deutsche Welle, kathimerini.gr
Δείτε και αυτό: Στο Μαουτχάουζεν (Mauthausen) σήμερα
Καταναγκαστικά σιδηροδρομικά έργα στην περιοχή Στύρφακα της Λαμίας από ντόπιους χριστιανούς εργάτες, η λεγόμενη «αγγαρεία», το καλοκαίρι του 1942. [Αρχείο Ρέσλερ, συλλογή Α. Ασσαέλ]
Φωτογραφικό ντοκουμέντο της ναζιστικής θηριωδίας
Ενα βιβλίο για τα κάτεργα του θανάτου
Ενα βιβλίο για τα κάτεργα του θανάτου
από την kathimerini.gr
«Λίγα χιλιόμετρα πριν από τη Λαμία, το τρένο είχε πάλι σταθεί, κοντά σε μια ερημιά, όπου η ψυχή μου δοκιμάστηκε από τη φοβερή σκηνή μιας δαντικής κόλασης. Δεν είναι σχήμα λόγου ετούτη η πολυμεταχειρισμένη έκφραση. Εκεί κάτω στην μικρή χαράδρα, μπροστά στο σταματημένο τρένο, παιζόταν η τελευταία πράξη ενός επεισοδίου από την κόλαση του μεγάλου Φλορεντίνου. Ησαν στημένα μερικά παραπήγματα όπου πριν από λίγους μήνες ίσως στεγάζονταν κάποιο “τάγμα εργασίας” των ταλαίπωρων Εβραίων. Τώρα είχαν απομείνει κάμποσα ζωντανά ξεφτίδια που φαίνεται πως ήταν κάποτε άνθρωποι. Σκελετωμένα σώματα με ίχνη πάνω τους από κουρέλια, μόλις που σαλεύανε από την ανημποριά. Και τα πρόσωπα, δίχως ανθρωπιά, έμοιαζαν μορφές πληγωμένων ζώων που ξεψυχούσαν. Προσπαθούσαν να περπατήσουν και τρίκλιζαν, σκοντάφτανε πάνω στις πέτρες και τότε έτρεχε ο φύλακάς τους, ένας Εβραίος εξωμότης και κατέβαζε με ορμή στο κουρελιασμένο σώμα το γερμανικό του μαστίγιο».
«Λίγα χιλιόμετρα πριν από τη Λαμία, το τρένο είχε πάλι σταθεί, κοντά σε μια ερημιά, όπου η ψυχή μου δοκιμάστηκε από τη φοβερή σκηνή μιας δαντικής κόλασης. Δεν είναι σχήμα λόγου ετούτη η πολυμεταχειρισμένη έκφραση. Εκεί κάτω στην μικρή χαράδρα, μπροστά στο σταματημένο τρένο, παιζόταν η τελευταία πράξη ενός επεισοδίου από την κόλαση του μεγάλου Φλορεντίνου. Ησαν στημένα μερικά παραπήγματα όπου πριν από λίγους μήνες ίσως στεγάζονταν κάποιο “τάγμα εργασίας” των ταλαίπωρων Εβραίων. Τώρα είχαν απομείνει κάμποσα ζωντανά ξεφτίδια που φαίνεται πως ήταν κάποτε άνθρωποι. Σκελετωμένα σώματα με ίχνη πάνω τους από κουρέλια, μόλις που σαλεύανε από την ανημποριά. Και τα πρόσωπα, δίχως ανθρωπιά, έμοιαζαν μορφές πληγωμένων ζώων που ξεψυχούσαν. Προσπαθούσαν να περπατήσουν και τρίκλιζαν, σκοντάφτανε πάνω στις πέτρες και τότε έτρεχε ο φύλακάς τους, ένας Εβραίος εξωμότης και κατέβαζε με ορμή στο κουρελιασμένο σώμα το γερμανικό του μαστίγιο».
Ντοκουμέντο από την Καρυά και τη Χαλκιδική, όπου διακρίνεται Ελληνας χωροφύλακας. [Αρχείο Ρέσλερ, συλλογή Α. Ασσαέλ]
Πηγές: Deutsche Welle, kathimerini.gr
Δείτε και αυτό: Στο Μαουτχάουζεν (Mauthausen) σήμερα
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου